Agelo in nanmɨn yame ramarha tuk yermamə. Wok kapəriə in e kamhani-ərhav nəgkiarien kape Kughen tuk narmamə kape Kughen mɨnə. Agelo khapsaah, yame rhuvə kɨrik, yame raha kɨrik. Yame raha kamni kɨmə yarmhə, kasoriah nɨmraghien kape narmamə.

Aposol in yermamə kɨrik rəmhen kɨn kamher-pən kɨn. Yesu rɨmɨrpen narmamə twelef kafan mɨnə mə tukhauə iriə aposol tuk norien merekel mɨne nɨni-ərhavyen nəgkiarien kafan (Mat 10:1-4; Mak 3:13-19; Luk 6:12-16). In apa kupan, kɨmɨni aposol rəmhen kɨn narmamə yamə mɨne kɨmɨsəm Yesu mɨsəriwək iriə min mɨsəm nɨmhəyen kafan ye kros. Yesu rɨmɨvəhsi-pən nehuəyen kɨmi Pol mə Pol rɨmnəm In ye nəmrərhavyen kɨni Yesu rokrən kɨn in mə in aposol mɨn kɨrik kafan.

Farisi kɨsəmhen kɨn pati kɨrik. Iriə kɨsəmhen kɨn nəmehuə kape nəmə Isrel. Iriə narmamə tɨksɨn yamə mɨne kharkun huvə loa, masəri-pən, mamharpɨn. Yesu rɨpəh norkeikeiyen əriə meinai iriə kasəsɨk əpnis loa kape Kughen, kɨni mhavəhsi-haktə atuk əriə mə iriə kɨsəri-pən huvə loa. Pati mir a Farisi mɨne Sadusi, kamhani mə iriə nəmhajoun mɨnə kape loa.

Fig in nai kɨrik yame kamən kwənkwan. Nɨmarɨn rəmhen kɨn malberi, mərɨg kwənkwan rəmhen kɨn kwənimh, mərɨg in rheikən.

Gol in kapier okrə kɨrik yame ramser-ser pɨk, mərir. Kamor narɨmnar rɨpsaah kɨn yame nɨmrɨn rhaktə, rəmhen kɨn ring mɨne earring uə kwenar yame kaməkwan.

Grep, plantesen kape grep Grep in kwənkwai nai kɨrik, tɨksɨn rəmrəmrə, tɨksɨn rəwhao. Kamor waen kɨn. Kwənkwan rəmhen kɨn pi. Ramerko rəmhen kɨn nərəus.

Hae pris in yermamə kɨrik yame ramərhakə. In ravəh nar mɨragh mavi nɨtə mamor sakrefaes kɨn mə Kughen tukrɨvəhsi-ta narpɨnien kape təvhagə has kape narmamə. Newk mɨnə fam kasarukun daes tukun mə pa nhagɨn e ye pris mɨnə a in tukruə mamor wok kape hae pris kape newk kɨrikianə.

HerodNiutestamen ramvsao kɨn narmamə kuas nhagriə e Herod.

Hosana In nəgkiarien akwas kɨrik kape nəmə Isrel. Nɨpran ramni mə “Havəh si haktə” uə “Vəh mɨragh.”

Ji yermamə Nɨpran rɨmə in yermamə əmə kɨrik. Mərɨg profet Esikel rɨmɨvəh nahag a maməgkiar atuk iran. Yesu rɨvəh nahag a mamor mə in yemehuə kɨrik rəmhen kɨn Profet Esikel kupan.

Kaonsel kasəkir nəgkiarien apa kot.

Kot In nar kɨrik yame raməkir nəgkiarien kape narmamə mə rameikuə uə raməfrah. Mɨvəh-si-pən narpɨnien kɨmi narmamə tuk nakapɨrien loa.

Kristo in nahag. Ye nəgkiarien kape nəmə Gris, nɨpran e ramni mɨmə “yermamə yame Kughen rɨmɨrpen mə tukrher-pə kɨn mə tukrɨvəh mɨragh narmamə.” Nəmə Isrel kɨmnhawhin kwən a Kristo mə tukruə, kɨsəm mə pa e nhagɨn in Kristo. Nəmə Isrel khapsaah khamə pəh nien mə Yesu in Kristo, meinai kɨsəm mə Yesu in yermamə apnapɨg əmə, kafan nar kɨrik rɨkək. Mərɨg narəyen kape Yesu rɨmnor nəgkiarien mɨnə kape profet tu mɨnə rɨmauə mɨnor nəfrakɨsien kɨn, ramhajoun pən mə Yesu in Kristo.

Leprosi in nəmhəyen kɨrik yame ror yermamə rəmhir-əmhir, tɨkin raməta. Tukmə yermamə ravəh nəmhəyen a leprosi mərer ipakə tuk yermamə kɨrik, rɨrkun nɨvəhsi-pənien kɨmi yermamə ai. Ror pən kɨn narmamə kamhagɨn pɨk kɨn nəmhəyen a leprosi mə in nəmhəyen əutən.

Lifaet in kɨrik ye kwənərəus twelef kape nəmə Isrel. Laen əmə kape Lifaet in pɨsɨn əmə rɨrkun nuəyen mə pris.

Loa kape Moses ramni ye nəkwəkwə kɨrkɨrɨp e Moses rɨmɨrai kupan ye Oltestamen: Jenesis, Eksodas, Levitikas, Namba mɨne Dutronome.

Lugun apa Galili in nu əgkap, mərɨg raməmɨr ye kwerkwan ye tanə apa Isrel, kɨni rehuə pɨk, mavi rəmhen kɨn tahik. Peao peao aikɨn kafan. Nahag pɨsɨn kɨrik e Lugun Taebirias (Jon 6:1) uə Lugun Genesaret (Luk 5:1). Nehuəyen kafan rəmhen kɨn twenti tu kilometa.

Mesaea in nəgkiarien kape nəmə Isrel nɨpran rəmhen əmə kɨn Kristo, uə “yermamə yame Kughen rɨmɨrpen mə tukrher-pə kɨn mə tukrɨvəh mɨragh narmamə.”

Nanmɨn kape Kughen in rəmhen kɨn nanmɨn kɨrik yame ramor wok yerki yermamə. Kughen Yermaru, mɨne Yesu Kristo, mɨne Nanmɨn Rhakə, irisɨr kɨrikianə.

Narmamə yamə mɨne pəh nien mə kwənərəus kape nəmə Isrel in translesen kape Inglis yame ramni mə “Gentile.” Kupan, nəmə Isrel iriə khamə Kughen rɨmɨrpen əmə əriə mə iriə narmamə kafan mɨnə. Khamə iriə pɨsɨn əmə kharkun naha nhagɨn yame ratuatuk, mhamə iriə pɨsɨn əmə kharkun Kughen. Nəmə Isrel kəsɨg pən narman mhamə Kughen rɨmɨrpen əriə pɨsɨn əmə.

Narmaruyen kape Kughen in translesen kape Inglis yame ramni mə “Kingdom of God.” Nɨpran kɨrik e narmamə tukhavən mɨsarə iriə Kughen ye rao ye neai. Kɨrik mɨn e Kughen tukrarə mehuə ye nɨmraghien kafam mhajoun ik kɨn swatuk.

Nəvɨgɨnien Rhakə in Lodsapa. Bred mɨne waen yame nəməhuak mɨnə kamhavəh, rɨkiriə raməsɨk nɨmhəyen kape Yesu.

Nɨkakien kape Kughen In translesen kape Inglis yame ramni mə “Glori.” Ramhajoun pən nehuəyen kape Kughen kɨni mamor mə yermamə tukrɨvəhsi-pən nɨsiaiyen mɨvəh-si haktə In.

Nimə Ehuə kape Kughen in translesen kape Inglis yame ramni mə “Temple.” Kɨni in kɨrikianə əmə, ye taon kape nəmə Isrel ye kapitol city Jerusalem. Hae pris mɨnə kape nəmə Isrel kɨmɨsor sakrefaes ye newk mɨnə fam aikɨn a. Mərɨg ye newk A.D. 70 mobael kape nəmə Rom kɨmɨsarkwəsɨs nimə a.

Nimə kape nofugɨnien kape nəmə Isrel ror pɨsɨn ye nimə ehuə kape Kughen apa Jerusalem, meinai nimə kape nofugɨnien khapsaah ye taon pɨsɨn pɨsɨn. Nəmhajoun kape loa mɨnə kɨmnhavəh-si ərhav nəgkiarien aikɨn, mərɨg khapəh nɨsorien sakrefaes aikɨn. Mərɨg nimə kape nofugɨnien kape nəmə Isrel rɨpəh nəmhenien kɨn niməhuak mɨnə ai taktakun, meinai nəmə Isrel khapəh nhaniyen nəfrakɨsien ye Yesu Kristo.

Nɨpɨg Kwasɨg nɨpran rɨmə nɨpɨg Kughen tukruə iran. Tukroriah tokrei tanə, maməkir narmamə, mɨpɨk ta nəməhuak mɨnə iriə tuksap mhavən mɨsarə ye rao ye neai. Kɨni Kughen tukrɨvəhsi-pən narmamə yamə mɨne khapəh nhakwasɨgien kɨn in iriə Setan ye nap yame ramuək rerɨn.

Nɨrpenien wi Apa kupan, swatuk kape nɨvəhsi-tayen narpɨnien kape təvhagə has in e nɨviyen nɨtaw nar mɨragh. Kughen rɨmnor əpu norien a ye nəkwəkwə mɨne kamni kɨmə Oltestamen. Kɨni In mor promes wi mɨmə norien kape nɨviyen nɨtaw nar mɨragh tukror infamien. Nɨrpenien wi e ramni tukmə nɨmɨni nəfrakɨsien ye Yesu Kristo, in rɨrkun nɨvəhsi-tayen narpɨnien kape təvhagə has kafam. Kɨmnəsəvheikɨn nɨrpenien wi e ye nəkwəkwə mɨne kamni kɨmə Niutestamen.

Pasova Nɨpɨg Moses rɨmnamkɨr ye rhav narmamə kafan mɨnə ye kwermɨ Fero, agelo kɨrik kape Kughen rɨmɨvəh mɨragh kwənərəus kape Moses. Ror pən nahasien ruə, mɨvi-ərokɨn əriə. Mhopni fam nɨmrɨ nupan mɨnə narman kape nəmə Ijip. Mərɨg nəmə Isrel kɨmɨsərəhu-pən nɨtaw sipsip ye kwəruə, agelo rəm rɨrkun mə iriə kɨmɨsor nəgkiarien yame Moses rɨmɨni, kɨni in mɨvi-əro kɨn əriə. Ror pən kɨn nəmə Isrel kasor nɨpɨg e Pasova ye newk mɨnə fam, masor nəvɨgɨnien ramuh pən nɨpɨg a. (Ǝm-ru stori kape Pasova ye Eks12:21-30).

Perel in kapier huvə kɨrik yame raməmɨr apa ye nəkwai nar kɨrik ye tahik rəmhen kɨn kokias. Nɨmrɨn rhaktə, kamor kwenar kɨn, mɨne earring.

Profet in yermamə kɨrik yame Kughen ravəhsi-pən nəgkiarien kɨmin mə nar kɨrik tukrɨtərhav-pə mor nəfrakɨsien kɨn. Profet iriə m-fam twenti yamə mɨne kɨmnharai nəkwəkwə mɨnə ye Oltestamen, rɨrikakun ye Aesaea, mor infamien ye Malakae. Mhani mhamɨ tukmə narmamə khapəh nɨsəri-pənien nəgkiarien kape Kughen, Kughen tukroriah narəyen kapəriə. Mərɨg profet mɨn tɨksɨn aikɨn yamə mɨne kɨmnhaph nharaiyen nəkwəkwə.

Promes nɨpran e nɨrpenien.

Sabat Ye nəgkiarien kape nəmə Isrel, nɨpran ramni mə “seven.” In nɨpɨg infamien kape wik, yame yermamə ramapɨs iran meinai Kughen rɨmnor narɨmnar fam mɨvəh nɨpɨg sikis mamapɨs ye nɨpɨg yame ror seven kɨn. Sabat in nɨpɨg kɨrik kape nəmə Isrel kasəhuak iran. Rɨrikakun ye Fraede sikis klok yenaiyu, mor infamien ye Sarure, sikis klok yenaiyu. Nɨpɨg aposol mɨnə kɨmnhavən apa kantri pɨsɨn pɨsɨn mɨnə, nəmə ikɨn mɨnə a kɨmnhapəh nharkunien narəyen kape nəmə Isrel, mhapəh nɨsəhuakien ye Sabat, kɨni nɨpɨg kɨmnhauə mharkun Yesu, mɨsəhuak ye Sande meinai Yesu rɨmɨmragh mɨn ye nɨmhəyen kafan ye Sande.

Sadusi iriə kɨsəmhen kɨn pati kɨrik. Iriə kɨsəmhen kɨn nəmehuə kape nəmə Isrel. Iriə mɨn kɨmɨshajoun loa kape Moses. Iriə khamə tamə tukmə yermamə rɨmamhə, rɨnor infamien; nanmɨn to rɨpəh nɨvənien ikɨn kɨrik. Mhani mɨn mə agelo rɨkək mɨne yarmhə.

Saeon in tukwas kɨrik yame kɨmɨvhirəkɨn-pən Jerusalem ikɨn (Dut 4:48). Nhagɨn mɨn kɨrik e Heron. Ye nəkwəkwə e Hibrus, Saeon in ramuh pən rao ye neai.

Sakrefaes Yame kɨmnamor kupan narmamə kɨmnhavəhsi-pən nar mɨragh pɨsɨn pɨsɨn rəmhen kɨn mak, kau, uə sipsip kɨmi hae pris mɨnə mə tukhavaan əru mhavəh tamhek təvhagə has kapəriə. Sakrefaes mɨn kɨrik in e tuk nɨniyen tenkiu. Mərɨg tukmə nar mɨragh yame ramhə uə yame rahas, to kɨpəh norien sakrefaes kɨn.

Sakomsaes Kughen rɨmɨni-pən tuk Ebraham ye Jen 17 mə tukvəh nao kɨmi narman kətu karɨn əriə pəh kafan. Tukmə nɨpɨg yerman rarha mɨvəh nɨpɨg eit, kɨvəh nao kɨmin ramuh pən mə ravəh nɨhuvəyen yame Kughen rɨmɨvəhsi-pən kɨmi Ebraham. Mərɨg Aposol Pol rɨmnhajoun mə norien kape sakomsaes rɨukreikɨn ai taktakun. Sakomsaes to rɨpəh nɨvəhyen ik nakvən ye rao ye neai, mərɨg takni nəfrakɨsien ye Yesu Kristo, pəh Yesu ror sakomsaes kɨmik mərai ta nahasien yerkim.

Setan ye nəgkiarien kape nəmə Isrel, nɨpran ramni mə “tɨkmɨr.” Setan in agelo kɨrik kape Kughen kupan yame rɨmnamor norien has mɨpəh nɨkwasɨgien kɨn nərɨgien kape Kughen, Kughen rher-yerhav kɨn ye rao ye neai iriə kafan kwhen, kɨseiwaiyu-pə ye tokrei tanə (Aes 14:12-15; Esik 28:1-19; Mat 13:38-40; Luk 1:15; Jud 6, Rev 12).

Sinae in tukwas kɨrik ye kantri apa Ijip. Kwənmhan a in a Kughen rɨmɨvəh-si pən Natuakəmien Ten kɨmi Moses ikɨn (Hib 12:18-24).

Sisa pa rɨmə nhag yermamə mərɨg in nehuəyen rəmhen kɨn presiden. In yamehuə kape nəmə Rom. Nəmə Rom kamhani mhamə in əmə rəmhen kɨn ji Kughen.

Slef in yermamə kɨrik yame ramor wok əmə mɨpəh nɨvəhyen nərok iran. Ramor wok əmə maməri-pən əmə nərɨgien kape yemehuə kafan, mərɨg rɨpəh nəri-pənien nərɨgien kafan.

Wit in nai kɨrik rəmhen kɨn raes, kaməkwai-əkwai, kwənkwan raməsaah, maməpəh tɨkin. Kamarkin kwənkwan kamor flaoa kɨn.

Yalgita in nar mɨragh ehuə kɨrik rahas pɨk yame raməmɨr ye nəkwəkwə kape Revelesen. Raməs yermamə.