Ngani Jambone mpela yatite pakulemba
Luka
Chilongolelo
Ngani Jambone mpela ijitite pakulembekwa ni che Luka chili chitabu chimpepe mwa itabu ncheche mmalangano ga sambano chachikusala nkati umi u Che Yesu Kilisito. Chachili chose chikuŵilanjikwa “Ngani Jambone.” Yelei ni itabu yailembekwe kanyuma ka chiwa chi Che Yesu, yele itabu yo ili che Matayo ni che Maliko ni che Luka ni che Yohana. Che Luka nganalemba yankati umi u Che Yesu pe, nambo ni yankati indu iŵaipanganisye ŵakulijiganya ŵakwe Che Yesu pakumala kuwa ni kusyuka ku Che Yesu. Chele chitabu cho chikuŵilanjikwa masengo ga achinduna. Ngapagwa jwakulimanyila lyuŵa lisyene namose liuto pajalembekwe Ngani Jambone mpela ijitite pakulembekwa ni che Luka. Ŵaumanyilisi ŵajinji akuitichisyana kuti jalembekwe pa yaka ya makumi 70 BK.
Juŵalembile ŵaliji che Luka, juŵaliji jwamitela. Umanyilisi wakwe mu iŵecheto ni ukotopasyo wakwe wakulemba ukumanyisya yakuti ŵaliji mundu jwansyome. Che Luka ŵasachile kulemba ngani jisyenesyene ja umi u Che Yesu ni kutanga indu iyakopochele kuti ŵane apoche pakujisyoma Luka 1:1-3. Che Luka nganaŵa Myahudi, Kolosai 4:1-14 ni ŵalembile kwanti ŵanganaŵa Ŵayahudi akaimanyilile. Yelei ikuwoneka paakukunguluchila chisyoŵelo chachiyahudi Luka 1:8.
Ngani Jambone mpela ijitite pakulembekwa ni che Luka chili chitabu chakulandana ni itabu ine chisau che Matayo ni che Maliko, pakuŵa itabu yose yo ikutanga ilaila mwakulandana. Mwa itabu itatu yo chitabu chi che Luka ni chachitaanjile ngani jakupagwa ku che Yohana Ŵakubatisya chamunkati nnope. Che Luka akusalichisya yakulechelesya 3:3; 11:4; 17:3-4; 23:34 ni mapopelo nombego 3:21; 5:16; 6:12; 11:1-12; 22:32.
Yaili mu Ngani
Muliunjili lya 1:1-4 Che Luka alembile chilongolelo chakwe cha Ngani Jambone ni kusala ligongo lya kulemba.
Ni soni akutanga ngani ja kupagwa ku Che Yesu ni iŵatite pakuŵichikwa chile kwaligongo lya kutumichila. 1:5; 4:13.
Mwamujinji mwamusigalile liunji lya 4:14, 21.38, Che Luka akutanga masengo gaŵagapanganyisye Che Yesu, yaipundile, yakusimonjeka iŵatesile ni indu iŵaijiganyisye.
Maunjili gaŵili ga mbesi 22-24 akutanga kuŵa ni kusyuka ku Che Yesu.
1
1 Ambuje che Teofilo: Ŵandu ŵajinji ŵatesile iŵakombwele kulemba kwa ukotopasyo asila ngani syasikopochele pa uweji. 2 Ŵalembile mpela yatite pakusalilwa ni ŵandu ŵaŵasiweni ngani syo kwa meeso gao chitandile kundanda ni kuŵa achikatumetume ŵa Liloŵe lya Akunnungu. 3 Kwapele ambuje che Teofilo, panamasile kuusosasosa usyene wose chambone kwa moŵa gamajinji, naiweni yambone kuti nannembele kwa uchenene mpela iyatite paakopochela, 4 kuti nomwe nkombole kuumanyilila usyene wa yeila yanjiganyikwe.
Kupagwa ku che Yohana Ŵakubatisya kukutangaswa
5 Katema che Helode paŵaliji mwenye jwa ku Yudea, paliji ni jwambopesi jwa Akunnungu jumo liina lyao che Sakalia jwa mpingo wa ŵambopesi waukwimililwa ni che Abiya. Ŵankwawo ŵaŵilangagwa che Elisabeti, nombewo ŵaliji ŵa lukosyo lwa jwambopesi che Haluni. 6 Wose ŵaŵili ŵaliji ŵambone paujo pa Akunnungu, achitamaga nkukamulisya makanyo ni malajisyo ga Ambuje pangali sambi. 7 Nganaakola ŵanache pakuŵa che Elisabeti ŵaliji ngakuŵeleka, nombe wose ŵaŵili ŵaliji achekulwipe nnope.
8 Lyuŵa limo che Sakalia pajaliji samu jao jakupanganya masengo ga chimbopesi pa Nyuumba ja Akunnungu, 9 Mpela iyatite pakusyoŵeleka che Sakalia ŵasagulikwe ni Akunnungu kwagudugudu, kuti ajinjile pa Nyuumba ja Ambuje atutumye ubani. 10 Ŵandu wose ŵaŵasongangene ŵaliji paasa aninkupopela katema kakututumya ubani. 11 Katumetume jwa kwinani jwa Ambuje jwankopochele che Sakalia ni kwima kundyo kwa chilisa cha kututumichisya ubani. 12 Che Sakalia paŵammweni katumetume jwa kwinani ŵasupwiche ni kukamulwa ni lipamba. 13 Nambo katumetume jwa kwinani ŵansalile, “Che Sakalia nkajogopa pakuŵa Akunnungu akupikene kupopela kwenu ni ŵankwenu che Elisabeti chammelechele mwanache jwannume, nomwe chimwaŵilanje a Yohana. 14 Chinsangalale nnope ni ŵandu ŵajinji chachine ligongo lya kupagwa kwakwe. 15 Chachiŵa jwankulu paujo pa Ambuje. Ngaang'wa divai ng'o, chalongoswe ni Mbumu jwa Akunnungu kutyochela nnutumbo mwa achikulugwe. 16 Che Yohana chiŵausye ŵandu ŵajinji ŵa ku Isilaeli kwa Ambuje Akunnungu ŵao. 17 Ŵelewo chiŵalongolele Ambuje akuno achilongoswaga ni machili ni mbumu mpela ji che Elia, kuti ŵalumbanye achatati ni achiŵana ŵao, chiŵatende ŵangakwajitichisya Akunnungu aŵanje ni nganisyo syambone ni kwaŵika chile ŵandu kwa Ambuje.”
18 Che Sakalia ŵammusisye katumetume jwa kwinani jo kuti, “Chichi chachichiimanyisye yeleyo? Pakuŵa uneji ni ŵankwangu tuchekulwipe.”
19 Katumetume jwa kwinani jo ŵaajanjile che Sakalia, “Une ni Gabulieli, katumetume jwa Akunnungu, ndumikwe kuŵecheta nomwe ni kunsalila ngani jambone ji. 20 Mpikane, chimme jwangaŵelecheta, ngankombola kuŵecheta mpaka lyuŵa pachigakopochele gelego, pakuŵa nganingakulupilila maloŵe gangu, nombego chigatimile kwa katema kakwe.”
21 Kele katema ko ŵandu wose ŵaliji aninkwalindilila che Sakalia akuno achisimongaga kukaŵa kwao mu Nyuumba ja Akunnungu. 22 Che Sakalia paŵakopweche paasa nganakombola kuŵecheta nawo. Nipele ŵandu ŵaimanyilile kuti aiweni yakwiwona mu Nyuumba ja Akunnungu. Ŵajendelechele kuŵecheta nawo kwa makono pakuŵa ŵaliji ngakuŵecheta.
23 Paŵamalisisye moŵa gao ga kupanganya masengo ga umbopesi, che Sakalia ŵausile kumusi. 24 Kanyuma kanandi che Elisabeti ŵankwawo che Sakalia ŵaliji pachiilu. Nganatyoka mu nyuumba katema ka miesi nsano. 25 Achiŵechetaga kuti, “Yeleyi ni yambanganyichisye Ambuje, angamwisye ni kundyosyesya soni syangu paujo pa ŵandu.”
Kupagwa ku Che Yesu kukutangaswa
26 Pa mwesi wa sita wa chitumbo cha che Elisabeti, Akunnungu ŵantumile Gabulieli, katumetume jwa kwinani ajaule musi wa ku Nasaleti chilambo cha ku Galilaya. 27 Ajaule kwa mwalimwalipe liina lyao che Maliamu juŵatomelwe ni jwannume, liina lyao che Yusufu, jwa lukosyo lwa che Daudi. 28 Katumetume jwa kwinani ŵanjaulile ni kwasalila, “Ngunkomasya, mmwejo jundi ni upile! Ambuje ali pamo nomwe!”
29 Che Maliamu paŵagapilikene gele maloŵe go ŵasupwiche nnope ni kuganisya kuti chikomasyo chi malumbo gakwe chichi? 30 Katumetume jwa kwinani ŵansalile, “Che Maliamu, nkajogopa pakuŵa Akunnungu anonyelwe nomwe. 31 Mpikane, chimme ŵa pachiilu, chimummeleche mwanache jwannume, nomwe chimummilanje Che Yesu. 32 Jwelejo chaŵe jwankulu ni chaŵilanjikwe Mwana jwa Akumanani. Ambuje Akunnungu chiŵape umwenye wa che Daudi, Ambuje ŵao. 33 Pelepo chachilulongosya lukosyo lwa che Yakobo moŵa gose pangali mbesi, ni umwenye wakwe ngauika kumbesi.”
34 Che Maliamu ŵanjanjile Katumetume jwa kwinani, “Ana chiikomboleche chinauli pakuŵa une ngangummanyilila jwannume?” 35 Katumetume jwa kwinani ŵanjanjile che Maliamu, “Mbumu jwa Akunnungu chantuluchile ni machili ga Akumanani chigammunichile mpela mmwilili, kwaligongo lyo, mwanache juchapagwe chaŵilanjikwe Jwanswela ni Mwana jwa Akunnungu. 36 Atamuno che Elisabeti, alongo ajenu nombe ŵana chiilu cha mwana jwannume atamuno achekulwipe, awu mwesi wao wa sita kwa jwelejo juŵamanyiche ni ŵandu kuti ngakuŵeleka. 37 Pakuŵa ngapagwa chindu changachikukomboleka kwa Akunnungu.” 38 Che Maliamu ŵatite, “Une ndili apano kapolo jwa Ambuje, ipanganyiche kwa une mpela intite pakusala.” Nipele katumetume jwa kwinani jula ŵajawile.
Che Maliamu akwajimajimila che Elisabeti
39 Pangakaŵa, che Maliamu ŵalinganyisye ulendo ni ŵajawile kwa kwanguya mu musi umo wauli mu ikwesya ya ku Yuda. 40 Kweleko, che Maliamu ŵajinjile mu nyuumba ji che Sakalia ni kwakomasya che Elisabeti. 41 Che Elisabeti paŵapilikene chikomasyo chi che Maliamu, papopo mwanache juŵaliji nnutumbo mu che Elisabeti jwatungunyiche kwa kusangalala. Nombe che Elisabeti ŵalongweswe ni Mbumu jwa Akunnungu, 42 ŵanyanyisye, “Mpegwile upile kwapunda achakongwe wose ni jwele juchimummeleche jwana upile. 43 Une ni ŵaani atamuno achikulugwe Ambuje ŵangu aiche kukwangu? 44 Nnole pambilikene pe chikomasyo chenu, kanache kakali nnutumbo mwangu katungunyiche nkusangalala. 45 Ndi ni upile mmwejo unkulupilile kuti chigatyochele gantanjile Ambuje.”
Che Maliamu akwalapa Akunnungu
46 Nombe che Maliamu ŵatite,
“Ntima wangu ukwakusya Ambuje, 47 ni mbumu jangu jikusangalala ligongo lya Akunnungu, Nkulupusyo jwangu. 48 Pakuŵa Akunnungu akulolite kwa chanasa kulitulusya kwa kapolo jwao.
Kwa yeleyo kutandilila sambano iŵelesi yose chachimilanga jundi ni upile,
49 pakuŵa Akunnungu ŵaali ni Ukombole ambanganyichisye gamakulungwa,
liina lyao lili lyeswela.
50 Chanasa chao ngachikumala kwa chiŵelesi ni chiŵelesi,
kwa ŵandu ŵakwachimbichisya.
51 Atesile yekulungwa kwa nkono wao,
ŵapwilingenye ŵakulikanganichila mu ng'anisyo sya mitima jao.
52 Ŵatulwisye mamwenye mu itengu yao ya umwenye,
ni ŵakwesisye ŵandu ŵakulitulusya.
53 Ŵakulaga ŵajikutisye indu yambone,
ni ŵaali ni ipanje ŵalesile ajaule makono pe.
54 Achikamwisye chilambo cha ku Isilaeli katumetume jwao,
achikumbuchilaga kwalosya chanasa chao,
55 kwa che Iblahimu ni uŵelesi wao moŵa gose pangali mbesi
mpela iŵatite pakwalanga achambuje ŵetu.”
56 Che Maliamu ŵatemi ni che Elisabeti mpela miesi jitatu ni ŵausile kumangwao.
Kupagwa ku che Yohana Ŵakubatisya
57 Kaaiche katema kakuligopola che Elisabeti, ŵaligopwele mwanache jwannume. 58 Ŵapachiŵandi pao ni achalongo achinjao paŵapikene kuti Ambuje ammonele chanasa ni ŵasangalele pamo nawo.
59 Pagaiche moŵa nane chitandile mwanache kupagwa ŵaiche kukummumbasya. Ŵasachile kwapa liina lya che Sakalia, atatigwe. 60 Nambo achikulugwe ŵatite, “Ngaŵa, nambo chaŵilanjikwe a Yohana.” 61 Ŵanyawo ŵansalile, “Nambo, ngapagwa mundu jwalijose jwali ni lyele liina mulukosyo lwao.” 62 Pelepo ŵammusisye atatigwe kwa imanyisyo kuti asale liina chi lyasachile ŵaŵilanjile mwanagwao. 63 Nombewo ŵaŵilasisye chibao pa kulembelela, ni ŵalembile yeleyi, “Liina lyakwe a Yohana.” Wose ni ŵasimonjile. 64 Papopo pepo che Sakalia ŵatandite sooni kuŵecheta achalapaga Akunnungu. 65 Ŵandu wose ŵaŵatamaga pachiŵandi nawo ŵajinjilwe ni lipamba ni ngani syo syakunguluchilwe mbande syose mu chilambo cha ikwesya ya ku Yudea. 66 Ŵandu wose ŵaŵapikene yeleyo, ŵaganisisye mmitima jao achiliusyaga, “Ana mwanache ju chaaŵe jwantiuli?” Pakuŵa, isyene machili ga Ambuje galiji pamo nawo.
Ulondole u che Sakalia
67 Che Sakalia, atatigwe jwele mwanache jo, ŵalongweswe ni Mbumu jwa Akunnungu ni ŵalondwele achitiji,
68 “Twakusye Ambuje, Akunnungu ŵa ku Isilaeli,
pakuŵa ŵaichilile ni kwawombola ŵandu ŵakwe.
69 Atupele Nkulupusyo jwaali ni machili,
jwa uŵelesi u che Daudi katumetume jwao.
70 Mpela iŵatite pakusala kalakala,
kwa kang'wa sya ŵakulondola ŵao ŵaswela,
71 kuti chachitukulupusya mmakono mwa ŵammagongo ŵetu,
ni ŵandu ŵakutuchima.
72 Ŵaŵechete kuti chalosye chanasa chao kwa achambuje ŵetu,
ni kulikumbuchila lilangano lyao lyeswela.
73 Ŵaalumbilile ambuje ŵetu che Iblahimu,
kuti chatupe uwe upile.
74 Chatukulupusye mmakono mwa ŵammagongo ŵetu,
ni kwapopelela pangali lipamba,
75 mu uswela ni umbone,
moŵa gose ga umi wetu.
76 Nomwe mwanangu chimmilanjikwe, jwakulondola jwa Akumanani,
chimwalongolele Ambuje ni kwakolochesya litala lyao,
77 ni kwamanyisya ŵandu ŵao kuti chiŵakulupusye
kwa kwalechelesya sambi syao.
78 Akunnungu ŵetu chatende yeleyo ligongo akwete ntima wa unonyelo ni wa chanasa,
ni chiwombolo kutyochela kwinani chichituichilile mpela lulanga lwa lyuŵa lya kundaŵi,
79 ni kwalanguchisya wose ŵakutama mu chipi chekulungwa cha chiwa,
chatulongosye kutama mu utame wa chitendewele.”
80 Mwanache jwakusile ni kulimbichika mmbumu mwakwe. Jwatemi mwipululu mpaka lyuŵa liŵalilosisye kwa ŵandu ŵa ku Isilaeli.