6
Israilning yüzeki jawabi
«Kélinglar, Perwerdigarning yénigha qaytayli;
Chünki U titma-titma qiliwetti, biraq saqaytidu;
Uruwetti, biraq bizni téngip qoyidu.
U ikki kündin kéyin bizni janlanduridu;
Üchinchi küni U bizni tirildüridu,
Biz Uning yüzi aldida hayat yashaymiz!
We biz Uni bilidighan bolimiz!
Biz Perwerdigarni tonush hem bilish üchün intilip qoghlaymiz!
Uning bizni qutquzushqa chiqishi tang seherning bolushidek muqerrer;
U yénimizgha yamghurdek, yer-zéminni sughiridighan «kéyinki yamghur»dek chüshüp kélidu!». «U yénimizgha yamghurdek, yer-zéminni sughiridighan «kéyinki yamghur»dek chüshüp kélidu!» — «kéyinki yamghur» bolsa Qanaanda (Pelestinde) 3- yaki 4-ayda yaghidu, u etiyazliq ziraetlerning pishishida halqiliq rolini oynaydu. Bu yamghurlar bolmisa hosul bolmaydu. «Biz Uni bilidighan bolimiz!... U ... «kéyinki yamghur»dek chüshüp kélidu!» — alimlarning bu üch ayet (1-3) üstide üch xil pikri bar: — (1) bu Israilning axirqi zamanda towa qilidighan duasi (chünki Israillar Hoshiyaning dewride towa qilghan emes); (2) bu Hoshiya peyghemberning: «Perwerdigarning yénigha qaytayli» dégen dewiti; (3) bu Israilning shu chaghdiki yüzeki bir inkasi, xalas. Sözler chirayliq bolsimu Xuda uni yüzeki dep qaraydu (4-ayetni körüng). Shunga biz üchinchi imkaniyetke qayilmiz. Chünki bu sözlerde öz gunahini étirap qilidighan konkrét gep kemchil. Eger duada towa qilidighan sözler bar bolghan bolsa intayin yaxshi bir dua bolatti; 14-babta heqiqiy towa qilidighan dua tépilidu.
 
Xudaning dad-peryadi
I Efraim, séni qandaq qilsam bolar?
I Yehuda, séni qandaq qilsam bolar?
Chünki yaxshiliqinglar seherdiki bir parche buluttek,
Tézdin yoqap kétidighan shebnemdektur.
Shunga Men peyghemberler arqiliq ularni chépiwetken;
Aghzimdiki sözler bilen ularni öltürüwetkenmen;
Méning hökümüm tang nuridek chiqidu. «Men peyghemberler arqiliq ularni chépiwetken...» — Xuda peyghemberliri arqiliq nurghun qétim Israilgha jazasini élip baridighan hökümlirini uqturghanidi; démek, u derhal jazalirini ewetmeydu, belki awwal peyghemberliri arqiliq agahlandurup, towa qilish pursitini béridu; peqet towa qilmisa jazasini chüshüridu. Jazalar chüshkende Israillar «chépiwétilgen, ...öltürüwétilgen» idi. Yuqirida (3-ayette) Israil saxtipezlik bilen «Xudaning bizni qutquzuzqa chiqishi ... tang seherning bolushidek muqerrer» dégenidi, biraq hazir Xuda: «Méning hökümlirim tang nuridek chiqidu» deydu.
Chünki Men qurbanliqlardin emes, belki méhir-muhebbettin,
Köydürme qurbanliqlardin köre, Xudani tonush hem bilishtin xursenlik tapimen. «Men qurbanliqlardin emes, belki méhir-muhebbettin, köydürme qurbanliqlardin köre, Xudani tonush hem bilishtin xursenlik tapimen» — Xuda Musa peyghember arqiliq qurbanliqlarni telep qilghan. Biraq kéyinki köp peyghemberler arqiliq, bular Méning axirqi meqsitim emes, belki: (1) Öz xelqimning manga qaratqan ching könglidiki ibadet we muhebbitini izdeymen (shundaq ishlar peqet Mesihning nijati we Muqeddes Roh arqiliq emelge ashurulidu, elwette); (2) qurbanliqlar sunulghanda, eger ixlasmenlik we muhebbet bolmisa, undaqta ularni qilmighininglar tüzük, dep uqturghan.   Mat. 9:13; 12:7
Biraq ular Adem’atidek ehdige itaetsizlik qilghan;
Ular mana shu yol bilen Manga asiyliq qilghan. Hosh. 8:1
Giléad bolsa qebihlik qilghuchilarning shehiri;
U qan bilen boyalghan.
Qaraqchilar ademni paylighandek,
Kahinlar topi Shekemge baridighan yolda qatilliq qilmaqta;
Berheq, ular iplasliq qilmaqta.
10 Israil jemetide yirginchlik bir ishni kördüm;
Efraimning pahishiliki shu yerde tépilidu,
Israil bulghandi.
11 Yene sangimu, i Yehuda, térighan gunahliringning hosuli békitilgendur!
 
 

6:3 «U yénimizgha yamghurdek, yer-zéminni sughiridighan «kéyinki yamghur»dek chüshüp kélidu!» — «kéyinki yamghur» bolsa Qanaanda (Pelestinde) 3- yaki 4-ayda yaghidu, u etiyazliq ziraetlerning pishishida halqiliq rolini oynaydu. Bu yamghurlar bolmisa hosul bolmaydu. «Biz Uni bilidighan bolimiz!... U ... «kéyinki yamghur»dek chüshüp kélidu!» — alimlarning bu üch ayet (1-3) üstide üch xil pikri bar: — (1) bu Israilning axirqi zamanda towa qilidighan duasi (chünki Israillar Hoshiyaning dewride towa qilghan emes); (2) bu Hoshiya peyghemberning: «Perwerdigarning yénigha qaytayli» dégen dewiti; (3) bu Israilning shu chaghdiki yüzeki bir inkasi, xalas. Sözler chirayliq bolsimu Xuda uni yüzeki dep qaraydu (4-ayetni körüng). Shunga biz üchinchi imkaniyetke qayilmiz. Chünki bu sözlerde öz gunahini étirap qilidighan konkrét gep kemchil. Eger duada towa qilidighan sözler bar bolghan bolsa intayin yaxshi bir dua bolatti; 14-babta heqiqiy towa qilidighan dua tépilidu.

6:5 «Men peyghemberler arqiliq ularni chépiwetken...» — Xuda peyghemberliri arqiliq nurghun qétim Israilgha jazasini élip baridighan hökümlirini uqturghanidi; démek, u derhal jazalirini ewetmeydu, belki awwal peyghemberliri arqiliq agahlandurup, towa qilish pursitini béridu; peqet towa qilmisa jazasini chüshüridu. Jazalar chüshkende Israillar «chépiwétilgen, ...öltürüwétilgen» idi. Yuqirida (3-ayette) Israil saxtipezlik bilen «Xudaning bizni qutquzuzqa chiqishi ... tang seherning bolushidek muqerrer» dégenidi, biraq hazir Xuda: «Méning hökümlirim tang nuridek chiqidu» deydu.

6:6 «Men qurbanliqlardin emes, belki méhir-muhebbettin, köydürme qurbanliqlardin köre, Xudani tonush hem bilishtin xursenlik tapimen» — Xuda Musa peyghember arqiliq qurbanliqlarni telep qilghan. Biraq kéyinki köp peyghemberler arqiliq, bular Méning axirqi meqsitim emes, belki: (1) Öz xelqimning manga qaratqan ching könglidiki ibadet we muhebbitini izdeymen (shundaq ishlar peqet Mesihning nijati we Muqeddes Roh arqiliq emelge ashurulidu, elwette); (2) qurbanliqlar sunulghanda, eger ixlasmenlik we muhebbet bolmisa, undaqta ularni qilmighininglar tüzük, dep uqturghan.

6:6 Mat. 9:13; 12:7

6:7 Hosh. 8:1