6
Yerusalem ⱪizliri sɵzlǝydu
«Sening sɵyümlüküng nǝgǝ kǝtkǝndu,
Ⱪiz-ayallar arisida ǝng güzǝl bolƣuqi?
Sening sɵyümlüküng ⱪǝyǝrgǝ burulup kǝtti?
Biz sǝn bilǝn billǝ uni izdǝyli!» «Sening sɵyümlüküng nǝgǝ kǝtkǝndu, ⱪiz-ayallar arisida ǝng güzǝl bolƣuqi? .... biz sǝn bilǝn billǝ uni izdǝyli!» — Yerusalem ⱪizlirining 5:9-ayǝttiki mazaⱪ wǝ gumanliri pütünlǝy yoⱪidi.
 
Xulamit ularƣa jawab beridu
«Mening sɵyümlüküm ɵz beƣiƣa qüxti,
Tetitⱪu otyaxliⱪlarƣa qüxti.
Baƣlarda ozuⱪlinixⱪa,
Nilupǝrlǝrni yiƣixⱪa qüxti.
Mǝn mening sɵyümlükümningkidurmǝn,
Wǝ sɵyümlüküm meningkidur;
U ɵz padisini nilupǝrlǝr arisida baⱪidu» «(2-3-ayǝt) xǝrⱨi» — adǝttǝ bu muⱨǝbbǝt xeiridǝ «baƣ» Xulamitning bǝdinini yaki ularning muⱨǝbbitining ɵzini kɵrsitidu. Muxu yǝrdǝ «baƣ» Sulayman Xulamitⱪa muⱨǝbbitini kɵrsǝtmǝktǝ, uning bǝdinidin yǝnǝ ⱨuzurlanmaⱪta, dǝp ⱪaraymiz. Xulamitning Sulaymanning ɵzigǝ baƣliƣan muⱨǝbbitigǝ ixǝnqi kamil: 2:16dǝ u: «sɵyümlüküm meningkidur, mǝn uningkidurmǝn» dǝydu; ⱨazir uningƣa nisbǝtǝn sɵyginining ɵzigǝ ǝmǝs, bǝlki ɵzining uningƣa tǝwǝ bolƣanliⱪi ǝng muⱨim ixtur. «U ɵz padisini nilupǝrlǝr arisida baⱪidu» — baxⱪa birhil tǝrjimisi: «u nilupǝr arisida ozuⱪlinidu». Biraⱪ nemila bolmisun buning kɵqmǝ mǝnisi tǝrjimimizningkidǝk bolidu — demǝk, Sulayman Xulamitning bǝdinidin ⱨuzurlanmaⱪta.
 
Toⱪⱪuzinqi oylinix — Sulaymanning Xulamitⱪa ⱪaytip kelixi — Xulamitni ⱪayta mahtixi {6:4-6:9} •••• Sulayman Xulamitⱪa sɵz ⱪilidu
«Sǝn güzǝl, i sɵyümlüküm, Tirzaⱨ xǝⱨiridǝk güzǝl;
Yerusalemdǝk yeⱪimliⱪ,
Tuƣlarni kɵtürgǝn bir ⱪoxundǝk ⱨǝywǝtliktursǝn; «Sǝn güzǝl, i sɵyümlüküm, Tirzaⱨ xǝⱨiridǝk güzǝl» — Tirzaⱨ xǝⱨiri intayin güzǝl idi. Sulaymanning dǝwridin keyin u Israilning ximaliy padixaⱨliⱪining waⱪitliⱪ paytǝhti boldi («1Pad.» 15-bab).
Aⱨ, kɵzliringni mǝndin kǝtküzgin!
Qünki ular mening üstümdin ƣalib keliwatidu;
Qaqliring Gilead teƣi baƣrida yatⱪan bir top ɵqkilǝrdǝktur.
Qixliring yengila yuyuluxtin qiⱪⱪan ⱪirⱪilƣan bir top ⱪoylardǝk;
Ularning ⱨǝmmisi ⱪoxkezǝk tuƣⱪanlardindur;
Ular arisida ⱨeqbiri kǝm ǝmǝstur; «Ular arisida ⱨeqbiri kǝm ǝmǝstur» — yaki «ular arisida ⱨeqbiri tuƣmastur».
Qümbiling kǝynidǝ qekiliring parqǝ anardur.
Atmix hanix, sǝksǝn kenizǝkmu bar;
Ⱪizlar sanaⱪsiz; «Atmix hanix, sǝksǝn kenizǝkmu bar; ⱪizlar sanaⱪsiz» — «hanix»lar toluⱪ ayal dǝrijisidǝ, «kenizǝklǝr» ⱨǝrǝmdiki «kiqik hotun» dǝrijisidǝ, «ⱪizlar» kǝlgüsidiki kenizǝklǝr idi. Bularning sanliriƣa ⱪariƣanda Sulayman padixaⱨliⱪining dǝslipidila Xulamitni ɵz ǝmrigǝ alƣanidi. Keyin uning 700 ayali, 300 keniziki bolƣan («1Pad.» 11-babni kɵrüng). Biz bu ix üstidǝ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ tohtilimiz.   1Pad. 11:3
Biraⱪ mening pahtikim, ƣubarsizim bolsa birdinbirdur;
Anisidin tuƣulƣanlar iqidǝ tǝngdaxsiz bolƣuqi,
Ɵzini tuƣⱪuqining talliƣinidur.
Ⱪizlar uni kɵrüp, uni bǝhtlik dǝp ataxti,
Hanixlar wǝ kenizǝklǝrmu kɵrüp uni mahtaxti». «(4-9-ayǝt) xǝrⱨi» — Sulaymanning bu ⱪetimⱪi Xulamitni mahtiƣan bǝzi sɵzliri toy keqisidikigǝ ohxax bolƣini bilǝn, yengidin ⱪoxulƣan mahtaxliri tehimu küqlük. U yǝnǝ Xulamitni ⱪǝdirlǝydu, tehimu mahtaydu. Sulaymanning uningƣa baƣliƣan muⱨǝbbiti uning «ɵlqǝmgǝ yǝtkǝnliki»gǝ asaslanƣan ǝmǝs.
 
Bǝxinqi hatirǝ — Yezida dǝm elix — Galiliyǝgǝ ⱪaytix {6:10-8:14} •••• Oninqi oylinix - ««Maⱨanaim», yǝni «ikki bargaⱨ» ussuli» {6:10-7:10} •••• {Yerusalem ⱪizliri sɵz ⱪilidu}
10 «Tang sǝⱨǝr jaⱨanƣa ⱪariƣandǝk,
Aydǝk güzǝl, aydingdǝk roxǝn,
Illiⱪ ⱪuyaxtǝk yoruⱪ,
Tuƣlarni kɵtürgǝn ⱪoxunlardǝk ⱨǝywǝtlik bolƣuqi kimdur?» «(10-ayǝt) xǝrⱨi» — Xulamit ⱨazir Sulaymanning muⱨǝbbitining tǝsiridǝ ixǝnqkǝ tolƣan, küqlük zat bolup qiⱪti. «Tang sǝⱨǝr jaⱨanƣa ⱪariƣandǝk» — baxⱪa birhil tǝrjimisi: «Tang sǝⱨǝrdǝk nurluⱪ kɵrüngǝn,...»
 
Xulamit Yerusalem ⱪizliriƣa sɵz ⱪilidu
11 «Meƣizlar beƣiƣa qüxtüm,
Jilƣidiki gül-giyaⱨlarni kɵrüxkǝ,
Üzüm telining bihliƣan-bihlimiƣanliⱪini kɵrüxkǝ,
Anarlarning qeqǝkligǝn-qeqǝklimigǝnlikini kɵrüxkǝ;
12 Biraⱪ bilǝ-bilmǝy,
Jenim meni kɵtürüp,
Esil hǝlⱪimning jǝng ⱨarwiliri üstigǝ ⱪoyƣanikǝn». «(11-12-ayǝt) xǝrⱨi» — Xulamit yǝnǝ kǝmtǝrlik bilǝn bundaⱪ mahtaxlarƣa jawab beridu; u birdinla hanix bolƣan bolsimu, uning ɵz hǝlⱪigǝ baƣliƣan ⱨɵrmiti burunⱪidǝkla qongⱪurdur («mening esil hǝlⱪim», dǝydu). U tuyuⱪsiz sǝⱨraliⱪ ⱪiz Salaⱨiyitidin hanixliⱪ orniƣa qiⱪⱪanda ⱨeq adǝtlinǝlmigǝn. Əksiqǝ, u xu ǝtigǝndila «jilƣidiki gül-giyaⱨlarni kɵrüxkǝ, meƣizlar beƣiƣa qüxkǝn» idi, qünki bular bǝlkim uningƣa ɵz yurti Galiliyǝni ǝslitidu.
12-ayǝtni ibraniy tilida qüxinix bǝk tǝs, baxⱪa kɵp tǝrjimiliri uqrixi mumkin. Uning mǝnisi bizningqǝ ⱪandaⱪla bolmisun uning tuyuⱪsiz yuⱪiri orunƣa kɵtürülüxi bilǝn baƣliⱪtur.
 
Yerusalem ⱪizliri yǝnǝ Xulamitni mahtap sɵz ⱪilidu
13 «Ⱪaytⱪin, ⱪaytⱪin, i Xulamit —
Ⱪaytⱪin, ⱪaytⱪin, bizning sanga ⱪariƣumiz bardur!»
 
«Silǝr Xulamitning nemisigǝ ⱪariƣunglar bar?»
 
«“Ikki bargaⱨ” ussulƣa qüxkǝn waⱪtidikidǝk uningƣa ⱪaraymiz!» «Silǝr Xulamitning nemisigǝ ⱪariƣunglar bar?» — bu sɵzlǝrni Xulamit eytidu. «“ikki bargaⱨ” ussulƣa qüxkǝn waⱪtidikidǝk uningƣa ⱪaraymiz!» — bu sɵzlǝrni Yerusalem ⱪizliri eytidu.
«Ikki bargaⱨ» — Ibraniy tilida «Maⱨanaim» degǝn yǝrni kɵrsitixi mumkin. «Ikki bargaⱨ» ussul bǝlkim muⱨǝbbǝtni ipadilǝydiƣan bir ussul idi.
Izaⱨat: — Ⱪiz muxu yǝrdǝ «Xulamit» (xulamliⱪ ⱪiz) dǝp atilidu. U bǝlkim Galiliyǝdiki «Xunǝm» degǝn xǝⱨǝrdin kǝlgǝn. «Xunǝm» keyin «xulǝm» dǝp atalƣan. «Xulamit» yaki «xulamliⱪ» degǝnning baxⱪa bir mǝnisi «Sulayman hanim»; yǝni bir mǝnisi «kamil bolƣuqi». Muxu yǝrdǝ u yǝnǝ mahtaxlarƣa kǝmtǝrlik bilǝn jawab beridu.
 
 

6:1 «Sening sɵyümlüküng nǝgǝ kǝtkǝndu, ⱪiz-ayallar arisida ǝng güzǝl bolƣuqi? .... biz sǝn bilǝn billǝ uni izdǝyli!» — Yerusalem ⱪizlirining 5:9-ayǝttiki mazaⱪ wǝ gumanliri pütünlǝy yoⱪidi.

6:3 «(2-3-ayǝt) xǝrⱨi» — adǝttǝ bu muⱨǝbbǝt xeiridǝ «baƣ» Xulamitning bǝdinini yaki ularning muⱨǝbbitining ɵzini kɵrsitidu. Muxu yǝrdǝ «baƣ» Sulayman Xulamitⱪa muⱨǝbbitini kɵrsǝtmǝktǝ, uning bǝdinidin yǝnǝ ⱨuzurlanmaⱪta, dǝp ⱪaraymiz. Xulamitning Sulaymanning ɵzigǝ baƣliƣan muⱨǝbbitigǝ ixǝnqi kamil: 2:16dǝ u: «sɵyümlüküm meningkidur, mǝn uningkidurmǝn» dǝydu; ⱨazir uningƣa nisbǝtǝn sɵyginining ɵzigǝ ǝmǝs, bǝlki ɵzining uningƣa tǝwǝ bolƣanliⱪi ǝng muⱨim ixtur. «U ɵz padisini nilupǝrlǝr arisida baⱪidu» — baxⱪa birhil tǝrjimisi: «u nilupǝr arisida ozuⱪlinidu». Biraⱪ nemila bolmisun buning kɵqmǝ mǝnisi tǝrjimimizningkidǝk bolidu — demǝk, Sulayman Xulamitning bǝdinidin ⱨuzurlanmaⱪta.

6:4 «Sǝn güzǝl, i sɵyümlüküm, Tirzaⱨ xǝⱨiridǝk güzǝl» — Tirzaⱨ xǝⱨiri intayin güzǝl idi. Sulaymanning dǝwridin keyin u Israilning ximaliy padixaⱨliⱪining waⱪitliⱪ paytǝhti boldi («1Pad.» 15-bab).

6:6 «Ular arisida ⱨeqbiri kǝm ǝmǝstur» — yaki «ular arisida ⱨeqbiri tuƣmastur».

6:8 «Atmix hanix, sǝksǝn kenizǝkmu bar; ⱪizlar sanaⱪsiz» — «hanix»lar toluⱪ ayal dǝrijisidǝ, «kenizǝklǝr» ⱨǝrǝmdiki «kiqik hotun» dǝrijisidǝ, «ⱪizlar» kǝlgüsidiki kenizǝklǝr idi. Bularning sanliriƣa ⱪariƣanda Sulayman padixaⱨliⱪining dǝslipidila Xulamitni ɵz ǝmrigǝ alƣanidi. Keyin uning 700 ayali, 300 keniziki bolƣan («1Pad.» 11-babni kɵrüng). Biz bu ix üstidǝ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ tohtilimiz.

6:8 1Pad. 11:3

6:9 «(4-9-ayǝt) xǝrⱨi» — Sulaymanning bu ⱪetimⱪi Xulamitni mahtiƣan bǝzi sɵzliri toy keqisidikigǝ ohxax bolƣini bilǝn, yengidin ⱪoxulƣan mahtaxliri tehimu küqlük. U yǝnǝ Xulamitni ⱪǝdirlǝydu, tehimu mahtaydu. Sulaymanning uningƣa baƣliƣan muⱨǝbbiti uning «ɵlqǝmgǝ yǝtkǝnliki»gǝ asaslanƣan ǝmǝs.

6:10 «(10-ayǝt) xǝrⱨi» — Xulamit ⱨazir Sulaymanning muⱨǝbbitining tǝsiridǝ ixǝnqkǝ tolƣan, küqlük zat bolup qiⱪti. «Tang sǝⱨǝr jaⱨanƣa ⱪariƣandǝk» — baxⱪa birhil tǝrjimisi: «Tang sǝⱨǝrdǝk nurluⱪ kɵrüngǝn,...»

6:12 «(11-12-ayǝt) xǝrⱨi» — Xulamit yǝnǝ kǝmtǝrlik bilǝn bundaⱪ mahtaxlarƣa jawab beridu; u birdinla hanix bolƣan bolsimu, uning ɵz hǝlⱪigǝ baƣliƣan ⱨɵrmiti burunⱪidǝkla qongⱪurdur («mening esil hǝlⱪim», dǝydu). U tuyuⱪsiz sǝⱨraliⱪ ⱪiz Salaⱨiyitidin hanixliⱪ orniƣa qiⱪⱪanda ⱨeq adǝtlinǝlmigǝn. Əksiqǝ, u xu ǝtigǝndila «jilƣidiki gül-giyaⱨlarni kɵrüxkǝ, meƣizlar beƣiƣa qüxkǝn» idi, qünki bular bǝlkim uningƣa ɵz yurti Galiliyǝni ǝslitidu. 12-ayǝtni ibraniy tilida qüxinix bǝk tǝs, baxⱪa kɵp tǝrjimiliri uqrixi mumkin. Uning mǝnisi bizningqǝ ⱪandaⱪla bolmisun uning tuyuⱪsiz yuⱪiri orunƣa kɵtürülüxi bilǝn baƣliⱪtur.

6:13 «Silǝr Xulamitning nemisigǝ ⱪariƣunglar bar?» — bu sɵzlǝrni Xulamit eytidu. «“ikki bargaⱨ” ussulƣa qüxkǝn waⱪtidikidǝk uningƣa ⱪaraymiz!» — bu sɵzlǝrni Yerusalem ⱪizliri eytidu. «Ikki bargaⱨ» — Ibraniy tilida «Maⱨanaim» degǝn yǝrni kɵrsitixi mumkin. «Ikki bargaⱨ» ussul bǝlkim muⱨǝbbǝtni ipadilǝydiƣan bir ussul idi. Izaⱨat: — Ⱪiz muxu yǝrdǝ «Xulamit» (xulamliⱪ ⱪiz) dǝp atilidu. U bǝlkim Galiliyǝdiki «Xunǝm» degǝn xǝⱨǝrdin kǝlgǝn. «Xunǝm» keyin «xulǝm» dǝp atalƣan. «Xulamit» yaki «xulamliⱪ» degǝnning baxⱪa bir mǝnisi «Sulayman hanim»; yǝni bir mǝnisi «kamil bolƣuqi». Muxu yǝrdǝ u yǝnǝ mahtaxlarƣa kǝmtǝrlik bilǝn jawab beridu.