27
Xǝytanning jazalinixi •••• Israillar yiƣilip Hudaƣa mewǝ beridu
Xu künidǝ Pǝrwǝrdigar Ɵzining dǝⱨxǝtlik, büyük wǝ küqlük xǝmxiri bilǝn uqⱪur yilan lewiatanni,
Yǝni tolƣanƣuqi yilan lewiatanni jazalaydu;
U yǝnǝ dengizda turƣan ǝjdiⱨani ɵltüridu. «Pǝrwǝrdigar ... Xǝmxiri bilǝn uqⱪur yilan lewiatanni, yǝni tolƣanƣuqi yilan lewiatanni jazalaydu; u yǝnǝ dengizda turƣan ǝjdiⱨani ɵltüridu» — lewiatan qongⱪur dengiz astida yaxaydiƣan ⱪorⱪunqluⱪ ǝjdiⱨaƣa ohxap ketidiƣan ⱨaywan. Bǝzi alimlar uni timsaⱨ dǝydu, biraⱪ biz uningƣa ixǝnmǝymiz (Tǝwrattiki «Ayup» lewiatan toƣrisidiki 41-babtiki izaⱨatlirimiz wǝ «ⱪoxumqǝ sɵzimiz»ni kɵrüng).
«Jazalax» degǝn sɵzdin, birhil yaman roⱨning küqining lewiatanning kǝynidǝ turuxi bilǝn, lewiatanni rǝzillikning bir wǝkili bolidu dǝp qüxinimiz. Injil «Wǝⱨiy» 12-, 13- ⱨǝm 20-babⱪa asasǝn qüxinimizki, lewiatan Xǝytanning ɵzi ⱨǝm ɵzining ahirⱪi zamandiki wǝkili bolƣan dǝjjalni bildüridu. «uqⱪur yilan» — lewiatan Xǝytanning asmandiki ipadisi, «tolƣanƣuqi yilan» yǝr yüzidiki ipadisi, «ǝjdiⱨa» dengizdiki ipadisidur.
   Wǝⱨ. 12:9
Xu küni sap xarab beridiƣan bir üzümzar bolidu!
U toƣruluⱪ nahxa eytinglar! «sap xarab beridiƣan bir üzümzar» — yaki «bǝk yeⱪimliⱪ bir üzümzar».
Ɵzüm Pǝrwǝrdigar uni saⱪlaymǝn;
Mǝn ⱨǝr dǝⱪiⱪǝ uni suƣirimǝn;
Birsi uningƣa ziyan yǝtküzmisun dǝp keqǝ-kündüz saⱪlaymǝn.
Ƣǝzǝp Mǝndǝ ⱪalmidi;
Aⱨ, Manga ⱪarxi jǝng ⱪilidiƣan tikǝnlǝr yaki jiƣanlar bolsaidi!
Undaⱪ bolsa Mǝn ularƣa ⱪarxi yürüx ⱪilattim,
Ularni yiƣixturup kɵydürüwetǝttim! «Ƣǝzǝp Mǝndǝ ⱪalmidi» — bǝlkim Israilƣa ⱪaritilƣan ƣǝzǝpni kɵrsitidu. «Aⱨ, Manga ⱪarxi jǝng ⱪilidiƣan tikǝnlǝr yaki jiƣanlar bolsaidi!... ularni yiƣixturup kɵydürüwetǝttim!» — Hudaning Ɵz üzümzari bolƣan Israilƣa (5-babni yǝnǝ kɵrüng) xunqǝ hursǝnliki wǝ ⱪizƣinliⱪi barki, U «ularƣa bolƣan ⱪoƣdax muⱨǝbbitimni kɵrsitix pursiti bolsun üqün, bir tal tikǝnla pǝyda bolsaidi!» dǝp tiligǝndǝk ⱪilidu.
Bolmisa u Meni baxpanaⱨliⱪ ⱪilip tutsun;
U Mǝn bilǝn birliktǝ hatirjǝmliktǝ bolsun,
Dǝrⱨǝⱪiⱪǝt, u Mǝn bilǝn birliktǝ hatirjǝmliktǝ bolsun! «Bolmisa u Meni baxpanaⱨliⱪ ⱪilip tutsun; u Mǝn bilǝn birliktǝ hatirjǝmliktǝ bolsun!...» — Huda ⱨǝtta Ɵzigǝ ⱪarxi turƣan bir tikǝngimu towa ⱪilix, hatirjǝmlikkǝ kelix pursitini yǝtküzidu! Buni ikki ⱪetim deyix, buni tǝkitlǝxtin ibarǝt.
Kǝlgüsi künlǝrdǝ, Yaⱪup yiltiz tartidu;
Israil bihlinip, qeqǝklǝydu,
Ular pütkül yǝr yüzini mewǝ-qewǝ bilǝn ⱪaplaydu. «Ular (Israil) pütkül yǝr yüzini mewǝ-qewǝ bilǝn ⱪaplaydu» — muxu sɵz Babil xǝⱨirining «yǝr yüzini xǝⱨǝrlǝr bilǝn ⱪaplayli» (14:21) degǝn mǝⱪsiti bilǝn pütünlǝy ohximaydu.
Xu qaƣda bolsa Hudaning Ɵz üzümzari bolƣan Israildin kütkǝn ümidi (5-babta hatirilǝngǝndǝk) kɵp jǝⱨǝtlǝrdin ǝmǝlgǝ axurulidu.
   Zǝb. 72:16
 
Pǝrwǝrdigarning Ɵz hǝlⱪigǝ bolƣan muamilisi
Pǝrwǝrdigar Israilni urƣanlarni urƣanqilik Israilni urup baⱪⱪanmu?
U ⱪirƣanlardǝk Israil ⱪirilip baⱪⱪanmu? «Pǝrwǝrdigar Israilni urƣanlarni urƣanqilik Israilni urup baⱪⱪanmu? U ⱪirƣanlardǝk Israil ⱪirilip baⱪⱪanmu?» — ibraniy tilida intayin ⱪisⱪartilip ipadilinidu: «U Israilni urƣanlarni urƣan dǝrijidǝ uni urup baⱪⱪanmu? U (Huda) ⱪirƣanlardǝk, u (Israil) ⱪirilip baⱪⱪanmu?».
Baxⱪa birhil tǝrjimisi: «Pǝrwǝrdigar Israilni baxⱪilar urƣan dǝrijidǝ urup baⱪⱪanmu? Yaki Israil ǝllǝr tǝripidin ⱪirilƣandǝk Pǝrwǝrdigar tǝripidin ⱪirilip baⱪⱪanmu?».
Sǝn ularni ǝyibligǝndǝ ɵlqǝmdin tɵwǝn jazalap ularni paliwǝtkǝnsǝn;
Xǝrⱪ xamili qiⱪⱪan künidǝ U Uning zǝrblik xamili bilǝn ularni ⱪoƣliwǝtkǝn. «Sǝn ularni ǝyibligǝndǝ ɵlqǝmdin tɵwǝn jazalap ularni paliwǝtkǝnsǝn; xǝrⱪ xamili qiⱪⱪan künidǝ U Uning zǝrblik xamili bilǝn ularni ⱪoƣliwǝtkǝn» — demǝk, 7-ayǝttǝ deyilginidǝk, Huda Israilni tǝrbiyilǝp jazaliƣanda «ɵlqǝmdin tɵwǝn» jazaliƣan; xǝrⱪ xamili zǝrbilik bolƣini bilǝn daimliⱪ ǝmǝs, pǝⱪǝt turup-turup soⱪup turidu. Baxⱪa birnǝqqǝ hil tǝrjimiliri uqrixi mumkin.   Yǝr. 30:11; 46:28
Əmdi xu yol bilǝn Yaⱪupning ⱪǝbiⱨliki kǝqürüm ⱪiliniduki, —
Uning gunaⱨining elip taxlanƣanliⱪining pixⱪan mewisi xu boliduki: —
U ⱪurbangaⱨtiki ⱨǝmmǝ taxlarni kukum-talⱪan ⱪilidu,
«Axǝraⱨ»larni wǝ «kün tüwrükliri»ni zadila turƣuzmaydu. «Yaⱪupning ⱪǝbiⱨliki kǝqürüm ⱪilinidu» — ibraniy tilida «Yaⱪupning ⱪǝbiⱨliki yepilidu» yaki «Yaⱪupning ⱪǝbiⱨliki kafarǝt ⱪilinidu». «ⱪurbangaⱨtiki ⱨǝmmǝ taxlar...» — muxu ayǝttiki «ⱪurbangaⱨ» bǝlkim butlarƣa qoⱪunuxta ixlitilidiƣan nǝrsǝ. «Axǝraⱨ» — «Axǝraⱨ» butliri wǝ huxbuygaⱨlar bolsa, 17-bab, 8-ayǝttiki izaⱨatni kɵrüng.
10 Qünki mustǝⱨkǝmlǝngǝn xǝⱨǝr ƣerib bolup ⱪalidu,
Adǝmzatsiz makan ⱨǝm taxliwetilgǝn bayawandǝk bolidu;
Xu yǝrdǝ mozay ozuⱪlinidu,
Xu yǝrdǝ yetip, uning xahlirini yǝydu. «mustǝⱨkǝmlǝngǝn xǝⱨǝr» — muxu «mustǝⱨkǝmlǝngǝn xǝⱨǝr» bolsa, awwal Babilni kɵrsǝtsǝ kerǝk; biraⱪ 10:24-ayǝttiki izaⱨatta deginimizdǝk, Babilning ɵzi kǝlgüsi «pütkül hudasiz dunya»ni bildüridu.
11 Uning xahliri solixix bilǝn üzülidu;
Ayallar kelip ularni otun ⱪilip kɵydüriwetidu.
Qünki bu bir yorutulmiƣan hǝlⱪ;
Xunga ularni Yaratⱪuqi ularƣa rǝⱨim ⱪilmaydu;
Ularni Xǝkillǝndürgüqi ularƣa xǝpⱪǝt kɵrsǝtmǝydu.
12 Wǝ xu küni xundaⱪ boliduki,
Pǝrwǝrdigar Əfrat dǝryasining eⱪimliridin tartip Misir wadisiƣiqǝ ⱨǝr yǝrni silkiydu,
Wǝ silǝr bir-birlǝp terip yiƣiwelinisilǝr,
I Israil baliliri! «Əfrat dǝryasining eⱪimliridin tartip Misir wadisiƣiqǝ» — muxu ibarǝ Israilning barliⱪ zeminini kɵrsitix üqün pat-pat ixlitilidu. Hǝritilǝrni kɵrüng.   Yǝx. 17:5
13 Wǝ xu küni xundaⱪ boliduki,
Büyük kanay qelinidu;
Xuning bilǝn Asuriyǝ zeminida tügixǝy dǝp ⱪalƣanlar,
Wǝ Misir zeminida musapir bolƣanlar kelidu;
Ular Yerusalemda muⱪǝddǝs taƣ üstidǝ Pǝrwǝrdigarƣa ibadǝt ⱪilidu. «Xu küni xundaⱪ boliduki, büyük kanay qelinidu» — Hudaning hǝlⱪini qaⱪiridiƣan, ahirⱪi zamandiki muxu «büyük kanay» Muⱪǝddǝs Kitabta baxⱪa kɵp yǝrlǝrdǝ tilƣa elinidu. Yǝxaya ɵzi 18-babta u toƣrisida tohtilidu.
Muxu yǝrdǝ, Hudaning meⱨir-xǝpⱪitining barliⱪ insanlar üqün ortaⱪliⱪi, Yǝⱨudiy ǝmǝslǝr (Asuriyǝ zeminida tügixǝy dǝp ⱪalƣanlar... Misir zeminida musapir bolƣanlar) Hudaƣa tayanƣan Yǝⱨudiylar bilǝn billǝ Uning padixaⱨliⱪiƣa mirashor bolidiƣanliⱪi eniⱪ kɵrünidu.
 
 

27:1 «Pǝrwǝrdigar ... Xǝmxiri bilǝn uqⱪur yilan lewiatanni, yǝni tolƣanƣuqi yilan lewiatanni jazalaydu; u yǝnǝ dengizda turƣan ǝjdiⱨani ɵltüridu» — lewiatan qongⱪur dengiz astida yaxaydiƣan ⱪorⱪunqluⱪ ǝjdiⱨaƣa ohxap ketidiƣan ⱨaywan. Bǝzi alimlar uni timsaⱨ dǝydu, biraⱪ biz uningƣa ixǝnmǝymiz (Tǝwrattiki «Ayup» lewiatan toƣrisidiki 41-babtiki izaⱨatlirimiz wǝ «ⱪoxumqǝ sɵzimiz»ni kɵrüng). «Jazalax» degǝn sɵzdin, birhil yaman roⱨning küqining lewiatanning kǝynidǝ turuxi bilǝn, lewiatanni rǝzillikning bir wǝkili bolidu dǝp qüxinimiz. Injil «Wǝⱨiy» 12-, 13- ⱨǝm 20-babⱪa asasǝn qüxinimizki, lewiatan Xǝytanning ɵzi ⱨǝm ɵzining ahirⱪi zamandiki wǝkili bolƣan dǝjjalni bildüridu. «uqⱪur yilan» — lewiatan Xǝytanning asmandiki ipadisi, «tolƣanƣuqi yilan» yǝr yüzidiki ipadisi, «ǝjdiⱨa» dengizdiki ipadisidur.

27:1 Wǝⱨ. 12:9

27:2 «sap xarab beridiƣan bir üzümzar» — yaki «bǝk yeⱪimliⱪ bir üzümzar».

27:4 «Ƣǝzǝp Mǝndǝ ⱪalmidi» — bǝlkim Israilƣa ⱪaritilƣan ƣǝzǝpni kɵrsitidu. «Aⱨ, Manga ⱪarxi jǝng ⱪilidiƣan tikǝnlǝr yaki jiƣanlar bolsaidi!... ularni yiƣixturup kɵydürüwetǝttim!» — Hudaning Ɵz üzümzari bolƣan Israilƣa (5-babni yǝnǝ kɵrüng) xunqǝ hursǝnliki wǝ ⱪizƣinliⱪi barki, U «ularƣa bolƣan ⱪoƣdax muⱨǝbbitimni kɵrsitix pursiti bolsun üqün, bir tal tikǝnla pǝyda bolsaidi!» dǝp tiligǝndǝk ⱪilidu.

27:5 «Bolmisa u Meni baxpanaⱨliⱪ ⱪilip tutsun; u Mǝn bilǝn birliktǝ hatirjǝmliktǝ bolsun!...» — Huda ⱨǝtta Ɵzigǝ ⱪarxi turƣan bir tikǝngimu towa ⱪilix, hatirjǝmlikkǝ kelix pursitini yǝtküzidu! Buni ikki ⱪetim deyix, buni tǝkitlǝxtin ibarǝt.

27:6 «Ular (Israil) pütkül yǝr yüzini mewǝ-qewǝ bilǝn ⱪaplaydu» — muxu sɵz Babil xǝⱨirining «yǝr yüzini xǝⱨǝrlǝr bilǝn ⱪaplayli» (14:21) degǝn mǝⱪsiti bilǝn pütünlǝy ohximaydu. Xu qaƣda bolsa Hudaning Ɵz üzümzari bolƣan Israildin kütkǝn ümidi (5-babta hatirilǝngǝndǝk) kɵp jǝⱨǝtlǝrdin ǝmǝlgǝ axurulidu.

27:6 Zǝb. 72:16

27:7 «Pǝrwǝrdigar Israilni urƣanlarni urƣanqilik Israilni urup baⱪⱪanmu? U ⱪirƣanlardǝk Israil ⱪirilip baⱪⱪanmu?» — ibraniy tilida intayin ⱪisⱪartilip ipadilinidu: «U Israilni urƣanlarni urƣan dǝrijidǝ uni urup baⱪⱪanmu? U (Huda) ⱪirƣanlardǝk, u (Israil) ⱪirilip baⱪⱪanmu?». Baxⱪa birhil tǝrjimisi: «Pǝrwǝrdigar Israilni baxⱪilar urƣan dǝrijidǝ urup baⱪⱪanmu? Yaki Israil ǝllǝr tǝripidin ⱪirilƣandǝk Pǝrwǝrdigar tǝripidin ⱪirilip baⱪⱪanmu?».

27:8 «Sǝn ularni ǝyibligǝndǝ ɵlqǝmdin tɵwǝn jazalap ularni paliwǝtkǝnsǝn; xǝrⱪ xamili qiⱪⱪan künidǝ U Uning zǝrblik xamili bilǝn ularni ⱪoƣliwǝtkǝn» — demǝk, 7-ayǝttǝ deyilginidǝk, Huda Israilni tǝrbiyilǝp jazaliƣanda «ɵlqǝmdin tɵwǝn» jazaliƣan; xǝrⱪ xamili zǝrbilik bolƣini bilǝn daimliⱪ ǝmǝs, pǝⱪǝt turup-turup soⱪup turidu. Baxⱪa birnǝqqǝ hil tǝrjimiliri uqrixi mumkin.

27:8 Yǝr. 30:11; 46:28

27:9 «Yaⱪupning ⱪǝbiⱨliki kǝqürüm ⱪilinidu» — ibraniy tilida «Yaⱪupning ⱪǝbiⱨliki yepilidu» yaki «Yaⱪupning ⱪǝbiⱨliki kafarǝt ⱪilinidu». «ⱪurbangaⱨtiki ⱨǝmmǝ taxlar...» — muxu ayǝttiki «ⱪurbangaⱨ» bǝlkim butlarƣa qoⱪunuxta ixlitilidiƣan nǝrsǝ. «Axǝraⱨ» — «Axǝraⱨ» butliri wǝ huxbuygaⱨlar bolsa, 17-bab, 8-ayǝttiki izaⱨatni kɵrüng.

27:10 «mustǝⱨkǝmlǝngǝn xǝⱨǝr» — muxu «mustǝⱨkǝmlǝngǝn xǝⱨǝr» bolsa, awwal Babilni kɵrsǝtsǝ kerǝk; biraⱪ 10:24-ayǝttiki izaⱨatta deginimizdǝk, Babilning ɵzi kǝlgüsi «pütkül hudasiz dunya»ni bildüridu.

27:12 «Əfrat dǝryasining eⱪimliridin tartip Misir wadisiƣiqǝ» — muxu ibarǝ Israilning barliⱪ zeminini kɵrsitix üqün pat-pat ixlitilidu. Hǝritilǝrni kɵrüng.

27:12 Yǝx. 17:5

27:13 «Xu küni xundaⱪ boliduki, büyük kanay qelinidu» — Hudaning hǝlⱪini qaⱪiridiƣan, ahirⱪi zamandiki muxu «büyük kanay» Muⱪǝddǝs Kitabta baxⱪa kɵp yǝrlǝrdǝ tilƣa elinidu. Yǝxaya ɵzi 18-babta u toƣrisida tohtilidu. Muxu yǝrdǝ, Hudaning meⱨir-xǝpⱪitining barliⱪ insanlar üqün ortaⱪliⱪi, Yǝⱨudiy ǝmǝslǝr (Asuriyǝ zeminida tügixǝy dǝp ⱪalƣanlar... Misir zeminida musapir bolƣanlar) Hudaƣa tayanƣan Yǝⱨudiylar bilǝn billǝ Uning padixaⱨliⱪiƣa mirashor bolidiƣanliⱪi eniⱪ kɵrünidu.