22
Yitkǝn janiwarlar, kiyinix ⱪatarliⱪlar toƣruluⱪ bǝlgilimilǝr
Sǝn ⱪerindixingning kalisi ya ⱪoyi ezip kǝtkinini kɵrsǝng, qatiⱪing bolmay yürmǝ; ⱪandaⱪla bolmisun, uni ⱪerindixingning ⱪexiƣa yǝtküzüp bǝr. Mis. 23:4 Əgǝrdǝ ⱪerindixing sanga yeⱪin olturmisa wǝ yaki igisini tonumisang, xu ⱨaywanni ɵz ɵyünggǝ elip kelip, ⱪerindixing uni izdǝp kǝlgüqǝ ɵzüng saⱪlap andin uningƣa tapxurup bǝrgin. Sǝn ohxaxla uning yitkǝn exiki yaki kiyimlirinimu xundaⱪ ⱪil; xundaⱪla ⱪerindixingning ⱨǝrⱪandaⱪ yitkǝn nǝrsisini tepiwalsang, unimu xundaⱪ ⱪilƣin; sǝn ɵzüngni bu ixtin ⱪaqurmiƣin.
Əgǝr ⱪerindixingning exiki yaki kalisining yolda yiⱪilip qüxkinini kɵrsǝng, sǝn bu ǝⱨwaldin ɵzüngni ⱪaqurmiƣin; ⱪerindixingƣa yardǝmlixip uliƣini tartip turƣuzƣin.
Ayal kixi bolsa ǝrlǝrning kiyimini kiymisun; xuningƣa ohxaxla ǝr kixi ayal kixining kiyimini kiymisun; qünki kimki xundaⱪ ⱪilsa, Pǝrwǝrdigar Hudayingning aldida yirginqlik bolidu.
Əgǝr sǝn yolda ketiwetip, bir dǝrǝhtǝ yaki yǝrdǝ baliliri yaki tuhumliri bolƣan ⱪuxning uwisiƣa uqrisang, anisi tuhum yaki balilirini besip yatⱪan bolsa, ana-balilirini biraⱪla almiƣin; ⱨeq bolmiƣanda sǝn anisini ⱪoyuwetip, balilirinila alsang bolidu; xundaⱪ ⱪilsang sanga yahxi bolup uzun ɵmür kɵrisǝn.
Yengi bir ɵy salsang, ɵgzǝnggǝ bir tosma tam yasiƣin; bolmisa birsi uningdin yiⱪilip qüxsǝ, ɵzünggǝ ⱪan tɵkülüx gunaⱨini kǝltürüxüng mumkin.
 
Sapliⱪ toƣrisidiki ixlar
Ɵz üzümzarliⱪingƣa ikki hil uruⱪ qaqmiƣin; bolmisa teriƣiningning ⱨǝmmisi wǝ üzümzarliⱪning mǝⱨsulatliri bulƣanƣan ⱨesablinidu. «Ɵz üzümzarliⱪingƣa ikki hil uruⱪ qaqmiƣin» — mǝnisi (1) üzümzar iqidǝ ikki hil axliⱪ terixⱪa bolmaydu; (2) üzümzar iqidǝ, üzüm uruⱪliridin baxⱪa uruⱪlarni terixⱪa bolmaydu. Bizningqǝ birinqi mǝnisi toƣridur («Law.» 19:19ni kɵrüng). «bulƣanƣan ⱨesablinidu» — baxⱪa birhil tǝrjimisi: «muⱪǝddǝslikkǝ musadirǝ ⱪilinidu» — demǝk, musadirǝ ⱪilinip Hudaƣa, yǝni ibadǝthanidiki hizmǝttǝ ixlitixkǝ tapxuruluxi kerǝk.
Xübⱨisizki, bu ayǝttiki wǝ 10-11-ayǝtlǝrdiki ǝmrlǝrning ⱨǝm ǝmǝliy paydisi bar ⱨǝm roⱨiy jǝⱨǝttin kɵp kɵqmǝ mǝnisi bar. Oⱪurmǝnlǝr ɵzliri Injildin xu kɵp kɵqmǝ mǝnilirini tapalaydu.
   Law. 19:19
10 Sǝn kala bilǝn exǝkni birgǝ ⱪoxup yǝr ⱨǝydimigin.
11 Yung wǝ kanaptin ibarǝt ikki hil yiptin toⱪolƣan kiyimni kiymigin.
12 Sǝn yepinƣan tonungning tɵt burjikigǝ pɵpük ⱪoyƣin. Qɵl. 15:38; Mat. 23:5
 
Ər-hotunluⱪta sap dilliⱪ bolux kerǝk
13 Əgǝr biri hotun elip uningƣa yeⱪinqiliⱪ ⱪilƣandin keyin uningƣa ɵq bolup, 14 Uning yaman gepini ⱪilip, uningƣa bǝtnam qaplap, ǝrz ⱪilip: «Mǝn bu hotunni aldim, lekin uningƣa yeⱪinqiliⱪ ⱪilsam uning ⱪiz ǝmǝslikini bildim» desǝ, 15 undaⱪta ⱪizning ata-anisi ⱪizning pakliⱪ ispatini elip xǝⱨǝr dǝrwazisida olturƣan xǝⱨǝrning aⱪsaⱪalliriƣa kǝltürsun, 16 andin ⱪizning atisi aⱪsaⱪallarƣa sɵz ⱪilip: «Mǝn ⱪizimni bu kixigǝ hotunluⱪⱪa bǝrdim, lekin u uningƣa ɵq bolup ⱪaldi; 17 wǝ mana, u uning yaman gepini ⱪilip, bǝtnam qaplap ǝrz ⱪilip: «Ⱪizingning ⱪiz ǝmǝslikini bildim» dǝydu. Biraⱪ mana ⱪizimning pakliⱪ ispati!» dǝp, ispat rǝhtni aⱪsaⱪallarning aldida yeyip ⱪoysun. 18 U waⱪitta xǝⱨǝrning aⱪsaⱪalliri erini tutup uningƣa tayaⱪ-tǝrbiyǝ berip, 19 Israildiki bir pak ⱪizning yaman gepini ⱪilip, uningƣa bǝtnam qapliding dǝp, yüz xǝkǝl kümüx tɵlǝtsun; andin ular pulni ⱪizning atisiƣa bǝrsun dǝp bekitsun. Əmma ⱪiz bolsa xu kixining hotuni bolup turiwerixi kerǝk; ǝr pütün ɵmridǝ uni ⱪoyup bǝrsǝ bolmaydu.
20 Lekin bu sɵz rast qiⱪip, ⱪizning pakliⱪ ispati bolmisa, 21 ⱪizni atisining ɵyining dǝrwazisi aldiƣa aparsun wǝ atisining ɵyidǝ buzuⱪluⱪ ⱪilip Israilning iqidǝ xǝrmǝndilik ⱪilƣanliⱪi üqün uning xǝⱨirining adǝmliri xu yǝrdǝ uni qalma-kesǝk ⱪilip ɵltürsun. Xundaⱪ ⱪilƣininglarda silǝr ɵzünglardin rǝzillikni qiⱪiriwetisilǝr.
22 Əgǝr birsi eri bar hotun bilǝn zina ⱪilip tutulup ⱪalsa, zina ⱪilixⱪan ǝr-hotun ikkilisi ɵltürülsun. Xundaⱪ ⱪilƣanda Israilning iqidin rǝzillikni qiⱪiriwetisilǝr. Law. 20:10
23 Əgǝr birsi xǝⱨǝrdǝ biraw bilǝn wǝdilixip ⱪoyƣan bir ⱪizni uqritip, uning bilǝn billǝ bolsa, 24 ikkilisini xǝⱨǝrning dǝrwazisiƣa elip qiⱪip qalma-kesǝk ⱪilip ɵltürünglar; ⱪiz bolsa xǝⱨǝrdǝ turup warⱪirimiƣini üqün, ǝr bolsa baxⱪisining wǝdilǝxkǝn ⱪizi bilǝn yatⱪini üqün ɵltürülsun. Xundaⱪ ⱪilip, silǝr ɵzünglardin rǝzillikni qiⱪiriwetisilǝr.
25 Əgǝr ǝr kixi baxⱪisi bilǝn wǝdilǝxkǝn ⱪizni dalada uqritip, uni tutuwelip uning bilǝn yatsa, pǝⱪǝt ⱪiz bilǝn yatⱪan ǝr kixi ɵltürülsun. 26 Ⱪizƣa bolsa, ⱨeqnemǝ ⱪilmanglar, qünki ⱪizning ɵzidǝ ɵlümgǝ layiⱪ ⱨeq gunaⱨ yoⱪ. Bu ix bolsa birsi ⱪoxnisiƣa ⱨujum ⱪilip uni ɵltürwǝtkǝngǝ ohxax ixtur. 27 Qünki u baxⱪisiƣa wǝdilǝxkǝn ⱪizni dalada tutuwalƣanda, ⱪiz towliƣan bolsimu uni ⱪutⱪuzƣudǝk kixi tepilmiƣan.
28 Əgǝr birsi birǝr ǝr bilǝn wǝdilǝxmigǝn ⱪizni tutuwelip, uning bilǝn yetip ⱨǝr ikkisi tutulsa, 29 ⱪiz bilǝn yatⱪan adǝm ⱪizƣa yeⱪinqiliⱪ ⱪilip har ⱪilƣini üqün ⱪizning atisiƣa ǝllik xǝkǝl kümüx berixi kerǝk; andin ⱪizni ɵzigǝ hotun ⱪilip elixi kerǝk; u pütkül ɵmridǝ uni ⱪoyup bǝrsǝ bolmaydu. Mis. 22:16
30 Ⱨeqkim atisining hotunini almasliⱪi kerǝk, atisining yotⱪinini aqmasliⱪi kerǝk. «atisining hotuni» — ɵgǝy anisi yaki atisining toⱪili. «atisining yotⱪinini aqmasliⱪi kerǝk» — demǝk, atisining toⱪili yaki ɵgǝy anisi bilǝn munasiwǝt ɵtküzsǝ atisining nomusiƣa tǝgkǝn bolup ⱨesablinidu.
 
 

22:1 Mis. 23:4

22:9 «Ɵz üzümzarliⱪingƣa ikki hil uruⱪ qaqmiƣin» — mǝnisi (1) üzümzar iqidǝ ikki hil axliⱪ terixⱪa bolmaydu; (2) üzümzar iqidǝ, üzüm uruⱪliridin baxⱪa uruⱪlarni terixⱪa bolmaydu. Bizningqǝ birinqi mǝnisi toƣridur («Law.» 19:19ni kɵrüng). «bulƣanƣan ⱨesablinidu» — baxⱪa birhil tǝrjimisi: «muⱪǝddǝslikkǝ musadirǝ ⱪilinidu» — demǝk, musadirǝ ⱪilinip Hudaƣa, yǝni ibadǝthanidiki hizmǝttǝ ixlitixkǝ tapxuruluxi kerǝk. Xübⱨisizki, bu ayǝttiki wǝ 10-11-ayǝtlǝrdiki ǝmrlǝrning ⱨǝm ǝmǝliy paydisi bar ⱨǝm roⱨiy jǝⱨǝttin kɵp kɵqmǝ mǝnisi bar. Oⱪurmǝnlǝr ɵzliri Injildin xu kɵp kɵqmǝ mǝnilirini tapalaydu.

22:9 Law. 19:19

22:12 Qɵl. 15:38; Mat. 23:5

22:22 Law. 20:10

22:29 Mis. 22:16

22:30 «atisining hotuni» — ɵgǝy anisi yaki atisining toⱪili. «atisining yotⱪinini aqmasliⱪi kerǝk» — demǝk, atisining toⱪili yaki ɵgǝy anisi bilǝn munasiwǝt ɵtküzsǝ atisining nomusiƣa tǝgkǝn bolup ⱨesablinidu.