11
1 Handih lappunan pun-ap-apuwan Darius an iMedes ingganad uwani ya ha-oy di mamaddang ke hiya.
Hay pun-ap-apuwan di Egypt ya Syria
2 Makulug hituwen kalyok ke he-a. Wada pay di tulun patul an mun-ap-apud Persia ne ahi nan mikap-at an patul an kaddakaddangyan mu nadan udum.* 11:2 Hituwen mikap-at an patul ya hi Serses. Tibon yuy Esther 1:1. Ta gapuh kinadangyana ya mawaday ongal an kabaelanat gubatonay Greece.
3 Ahi mawada damdamay kalkal-otan an patul ad Greece† 11:3 Hituwen kalkal-otan an patul ya hi Alexander an nundingngol an patul. an atonan am-in di pinhod na ya ongngal di pun-ap-apuwana. 4 Mu loktat bo ya maganodway pun-ap-apuwanat mun-opat. Mu adi umat hi kabaelanay kabaelan da. Dadiyen opat an ahi mihannot ke hiyan mun-ap-apu ya uggeda nahlag ke hiya, mu mipaboltan ke didah diyen pun-ap-apuwan.
5 Hanan patul di Egypt‡ 11:5 Hituwen patul ya hi Ptolemy Soter. ya ongal di kabaelana, mu ya ahi mawaday ong-ongal an kabaelan nan ohan opisyal na§ 11:5 Hay ngadan tuwen opisyal ya hi Seleucus Nicator. mu hiya ta mun-ap-apuh ong-ongal an pun-ap-apuwan hidid Egypt. 6 Ne indanit mala-uy kaatnan toon ya makitobbalan di patul di Egypt nah patul di Syria* 11:6a Hay patul di Syria ketuwen tiempo ya hi Antiochus. ta ipaahawana diyen patul di Egypt on babain imbabalena† 11:6b Hay ngadan tuwen babai ya hi Bernice. nah imbabalen diyen patul di Syria. Mu ahi mapoppog hidiyen puntobbalan da te mapateh diyen babai takon nan inayana ya nan imbabale da. Ya milagat an mapate nadan muttatyun diyen babain naki-en hiya.
7 Muden waday ahi mihannot‡ 11:7 Hanan ahi mihannot ke Bernice ya tulang na mismu an hi Ptolemy III. an mumpatul ad Egypt an malpuh pamilyan nahlagan diyen babai ta gubatonay titindalun nan patul di Syria ta hogponah diyen boblet apputona dida. 8 Ne ianamut nad Egypt di tinattaggun ing-ingon nadan dios di iSyria takon nadan ngunut an nakapyah balituk ya silber an miong-ong nadah dios da. Ta kediye ya luminggop hidiyen boble hi kaatnan toon. 9 Mu indani ya munnomnom bo nan patul di Syria§ 11:9 Hay patul di Syria ketuwen tiempo ya hi Seleucus Callinicus. Bokon hiya nan patul an hi Antiochus an nangadan hi verse 6. ta gubatonay Egypt, mu mibangngad te mapilit an adi mangituluy. 10 Muden ahi mundadaan an makigubat nadan linalakin imbabalen diyen patul di Syria an idadaan day dakol an tindalu da. Hay oha* 11:10 Hituwen ohan hanadah imbabalen di patul ya hi Antiochus an nundingngol. Hiyay ahi mihannot ke amanan mumpatul. ke dida ya ipangulu nay tindalunat umali dan gumubat ta dadagon day nahamad an naaladan an boblen di buhul da. Hay aliyan da ya umat nah olwang an adinadaman patikodon.
11 Ya nan patul di Egypt† 11:11a Hay patul di Egypt ketuwen tiempo ya hi Ptolemy Philopater. ya bumobboh-ol ta ena gubaton nan patul di Syria‡ 1:11b Hay patul di Syria ketuwen tiempo ya nan Mikatlu an Antiochus. Ya oha bon ngadana ya hi Antiochus an nundingngol. ya nadan dakkodakkol an tindaluna ot apputona dida. 12 Ahi mumpahhiyah diyen patul gapuh nangapputana ya gapu nadah kalibulibun tindalun pinate na. Mu adi mitultuluy an hiyay manganapput 13 te mibangngad hidiyen patul di Syria ta ena idadaan di dakdakol mu nadan tindaluna handi. Ya nala-u key kaatnan toon ya ipangulu nay tindalunat mumpae dah nangappit hi south an e makigubat. Dadiyen idadaanan tindaluna ya mun-almas dah ustu.
14 Kediye ya dakol di ahi mungngohe nah patul di Egypt.§ 11:14 Hay patul di Egypt ketuwen tiempo ya nan Mikalima an Ptolemy. Ya wadaday ibbam an holag Israel an ahi mungngohe ta gubaton dah diyen patul gapuh tinibo dah in-inop da, mu maapput da. 15 Indani bo ya gubaton di patul di Syria* 11:15 Hay patul di Syria ketuwen tiempo ya hiya metlaing nan Mikatlu an Antiochus. on ohan nakaalladan an boblen sinakup di patul di Egypt ta hogpon da. Ya nadan tindalun di Egypt ya adida makigubat. Takon nadan kalkal-otan ke dida ya maid di kabaelan dan lumaban. 16 Ta hidiyen patul di Syria ya atonan diday kumpulmin pinhod na yaden maid di humangga ke hiya ta ilagat nan sakupon nan boblen Apu Dios.
17 Ya ahi bo mumplanun ie nay tindalunan e bo makigubat nadah tindalun di Egypt. Ya ipaahawa nay ohan babain imbabalena† 11:17a Hay ngadan tuwen babain imbabalen Antiochus ya hi Cleopatra. nah patul di Egypt‡ 11:17b Hituwen patul di Egypt ya hiya metlaing nan patul hi verse 14. ta talamonat sakuponan am-in di bobleh di, mu adi metlaing mitultuluy hidiyen planuna. 18 Indani bo ya gubatona nadan numbobleh pingngit di baybay ta sakuponay dakol ke dadiyen boble. Mu ahi apputon di ohan ap-apuh udum an boblet hidiyey poppog di pumpahhiyaana. 19 Hidiyen patul ya mibangngad mo nah nakaalladan an boblena, mu ahi maapput, ta hidiye moy poppog di biyag na.
20 Wada boy ahi mitun-ud§ 11:20 Hituwen mihannot ke Antiochus an nundingngol ya nan mikap-at an Seleucus Philopater. ke hiyan mumpatul an munmandal hi ohan opisyal nat paligatonay tatagu gapuh buwis an ibaganan dida ta pangalinat mad-uman di kinadangyan di pun-ap-apuwana. Mu gagala ya mapateh diyen patul, mu bokon hi gubat di katayana.”
Hanan gaga-ihon patul di Syria
21 Indoldol nan anghel di pun-esplikar nan kananay “Hanan mihannot an patul di Syria ya gaga-iho.* 11:21 Hituwen gaga-ihon patul ya hi Antiochus Epiphanes. Adina lebbeng an hiyay mumpatul te ugge nalpuh pamilyan di patul. Mu impapinnullonay numpatulana gapuh talam an inat na. 22 Pumpate nay nakakkal-ot an titindalu ya ma-idona nan ap-apun nakitobbalan ke hiya.† 11:22 Hanan ap-apun nakitobbalan ke hiya ya hi Ptolemy Philometor nin an patul di Egypt. 23 Ya takon di o-ohay makiunnud ke hiya ya ihamad nay pun-ap-apuwana gapuh pakitobbalanah udum an aap-apu, mu humaul te ibahhonay nuntotobbalan da. 24 Maid boy maptok ya gubatonay kakadangyan an boble, ne ginogodwa da nadah makiun-unnud ke hiyay kumpulmin nabalol an inala dah gubat yaden handidan aammod na ya uggeda kinabaelan an inat di athidi. Iplanuna bon gubaton di nungkahamad an naaladan an boble, mu adi mumbayag hidiyen at-attona.
25 Ahina bo amungon di dakol an tindalu ta gubatonay Egypt. Mu hay Egypt ya mundadaan hi dakkodakkol an tindalun makigubat. Muden hidiyen patul di Egypt ya mahaul ta maapput. 26 Takon nadan konsehal na ya mahaul da, ta hidiye nan matey dakol an tindaluna. 27 Dadiyen duwan patul ya man-ut ib-un dan duwan muntobbalan hi ohan lamesaan, mu waday oha on munlangkak. Gapu te athidi ya adi matuluy di nganneh diyen planu da te implanun mo tuwalin Apu Dios di maat. 28 Hidiyen patul di Syria ya umanamut an dakol di ianamut nan inalanah gubat. Ya inhamad nah nomnom nan dadagonay pangulug nadan tatagun Apu Dios. Atona bon am-in di pinhod na ne nibangngad hi boble da.
29 Ahina bo gubaton di Egypt, mu ahi hinnatkon di maat an adi umat handi. 30 Umali nadan Romanon mumpumbapor dat gubaton da dida. Loktat ya tumakut bo kayat hi kibangngadan da ya imal-ina moy bungot na nadah tatagun Apu Dios ta ipatnanan dadagon di pangulug da. Ya idat nay gun-udon nadan nangiwalong hi pangulug dan Apu Dios.
31 Hanada tindaluna ya hibiton da nan Templo ya patikodon day mun-appit hi kabigabigat. Ya iha-ad da nan himpappangen balawon Apu Dios nah bohongnan di Templo.‡ 11:31 Tibon yuy Daniel 12:11, Mateo 24:15 ya Marcos 13:14. 32 Ya gapuh haul ya talam nan patul di Syria ya awisona nadan nangiwalong hi pangulug dan Apu Dios ta makiunnud dan hiya, mu nadan nanongnan mangulug ke Apu Dios ya makihangga dan hiya.
33 Kediye ya nadan nalaing ya nanomnoman an aap-apud Israel ya tugunon day dakol an tatagu, muden madatngan di tiempon mapatey udum ke dida ya maghob di udum, takon di nanongnan matagu da. Maakoy ngunut ya limmun di udum ya mikalabut di udum. 34 Kediyen tiempon punligatan da ya o-ohay bumaddang ke dida te dakol nadah nid-um ke diday kahinkulkulluggon da te hay adol day papaptokan da. 35 Hay udum bo ke dadiyen nalaing an tatagu ya munholholtap dat aton Apu Dios ke diday ine-en di punlini. Hay athitun maat ya mitultuluy inggana madatngan nan gintud Apu Dios an kapoppogan di am-in.
36 Hidiyen patul di Syria ya mumpahhiya an kananay hiyay natagtag-e mu hay udum an dios, takon nan Katagtag-ayan an Dios. Hiya peman an maat nan am-in di pinhod na inggana mapoppog di boh-ol Apu Dios nadah tataguna te implanun tuwalin Apu Dios hituwe. 37 Hidiyen patul ya maid moy dios an dayawona te inwalong na dida. Takon nadan dios an dayawon handidan aammod na ya nadan dios an pinpinhod di binabai ya adina dayawon. Man-uke ya hay punnomnom nah adol na ya hiya ya abuy Katagtag-ayan an maid di udum. 38 Ta hay dayawona ya nan dios an mun-adug nadah nahamad an alad da. Iappitanah balituk, silber, gamgam ya nadan udum an nabalol an miappit kediyen dios an ugge dinayaw handidan aammod na. 39 Ya gapuh pundinolanah dios di udum an boble ya gubatonat apputona nadan tatagu nadah boblen nahamad di binattun aalad da. Ya hay idat nan gun-udon nadan mangun-unud ke hiya ya natag-en saad ya idatana didah luta.
40 Hantuh dandanin mapoppog di pumpatulan nan patul di Syria ya gubaton nan patul di Egypt ya namahig di boh-ol diyen patul di Syria ta makigubat an iusal nay kalesa, kakabayu ya bapor. Ya gubatonay dakol an boble. Hidiyen atona ya mialig nah immolwang an danum an adinadaman patikodon. 41 Gubatona pay di boblen nadan holag Israel ta patayonay kalibulibun tatagu, mu bumtik nadan iEdom, iMoab ya nadan natdaan an iAmmon. 42 Deket sakupona dadiyen boble ya takon di Egypt ya adi mihwang. 43 Alana nadan balituk ya silber ad Egypt ya nadan nabalol an odon. Takon di Libya ya Ethiopia ya sakupona. 44 Muden loktat ya tumakut gapuh nipainilan hiyan nalpuh nangappit hi timilan di algo ya hi north. Ta gapun diye ya namahig mon ilaput nan makigubat ta pumpate nay dakkodakkol an tatagu. 45 Ahina bo udot iha-ad di ongngaongngal an kampunah numbattanan di baybay ya nan bilid an nipataddogan nan Templon Apu Dios. Mu ahi mateh din maid di mamaddang ke hiya.”
*11:2 11:2 Hituwen mikap-at an patul ya hi Serses. Tibon yuy Esther 1:1.
†11:3 11:3 Hituwen kalkal-otan an patul ya hi Alexander an nundingngol an patul.
‡11:5 11:5 Hituwen patul ya hi Ptolemy Soter.
§11:5 11:5 Hay ngadan tuwen opisyal ya hi Seleucus Nicator.
*11:6 11:6a Hay patul di Syria ketuwen tiempo ya hi Antiochus.
†11:6 11:6b Hay ngadan tuwen babai ya hi Bernice.
‡11:7 11:7 Hanan ahi mihannot ke Bernice ya tulang na mismu an hi Ptolemy III.
§11:9 11:9 Hay patul di Syria ketuwen tiempo ya hi Seleucus Callinicus. Bokon hiya nan patul an hi Antiochus an nangadan hi verse 6.
*11:10 11:10 Hituwen ohan hanadah imbabalen di patul ya hi Antiochus an nundingngol. Hiyay ahi mihannot ke amanan mumpatul.
†11:11 11:11a Hay patul di Egypt ketuwen tiempo ya hi Ptolemy Philopater.
‡11:11 1:11b Hay patul di Syria ketuwen tiempo ya nan Mikatlu an Antiochus. Ya oha bon ngadana ya hi Antiochus an nundingngol.
§11:14 11:14 Hay patul di Egypt ketuwen tiempo ya nan Mikalima an Ptolemy.
*11:15 11:15 Hay patul di Syria ketuwen tiempo ya hiya metlaing nan Mikatlu an Antiochus.
†11:17 11:17a Hay ngadan tuwen babain imbabalen Antiochus ya hi Cleopatra.
‡11:17 11:17b Hituwen patul di Egypt ya hiya metlaing nan patul hi verse 14.
§11:20 11:20 Hituwen mihannot ke Antiochus an nundingngol ya nan mikap-at an Seleucus Philopater.
*11:21 11:21 Hituwen gaga-ihon patul ya hi Antiochus Epiphanes.
†11:22 11:22 Hanan ap-apun nakitobbalan ke hiya ya hi Ptolemy Philometor nin an patul di Egypt.
‡11:31 11:31 Tibon yuy Daniel 12:11, Mateo 24:15 ya Marcos 13:14.