Luka
Ɔkalan Konkonsɛ Ɔbono Ɔ Ŋmarasɛ
Kyu Lii Yesu So Mɔ
1
Ilaa Ibono So Luka Gi Ŋmarasɛ Yesu Ilaa Yela Mɔ
1 Ɔbelɛnsɛ Tiyofilo, fo wolaa fo nyi yɛɛ asa sakyɔ mɛ kyu too mɔmɔ-nyoro so yɛɛ mɛ laa tɔɔsɛ ilaa ibono Yesu gi wɔra aye dɔ mɔ de mɛꞌ ŋmarasɛ imɔ yela. 2 Mɛ ŋmarasɛ imɔ yela de iꞌ kyu kyena gɛnɔ kolon fɛɛ gɛnɔɔbono asa ako mɛ wu tɔgɛ mɔ. Gɛnen asa abono berɛ ne n wu Yesu ilaa wɔrasɛ de mɔmɔ-ansi lii gɛsɛ de gɛsɛ ne mɛ naa wɔra Yesu agyɛbi mɔ so gɛsun. 3 Me kee, fɛɛ gɛnɔɔbono aŋmarasɛbo mɔ mɛ ŋmarasɛ mɔ, n wolaa mi‑i laarɛ Yesu gɛkyena dɔ ilaa mɔ dɔ dɔɔdan lii imɔ gɛsɛ de gɛsɛ. Ɔbelɛnsɛ Tiyofilo, nɛ laarɛ imɔ dɔ wu mɔ, nɛ wɔra me-gɛwɔnsa yɛɛ me kee, nan ŋmarasɛ imɔ so ilaa gigyan so gigyan so sa fo 4 de foꞌ nyɛ bii gɛsintin kyu lii ilaa ibono fo nu mɔ so.
Gyɔn Mɔ-Nyi De Mɔ-Sɛ Ilaa
5 Owi ɔbono Hɛrodɛ kya gyi gɛwura Gyudiya gɛsinkpan so mɔ, Gyuda awura asunbi alɛɛbo mɔ dɔ ɔko bo no, mɛ kya terɛ mɔ-ginyen yɛɛ Sakariya. Asunbi alɛɛbo akpen mɔ dɔ mɔ, Sakariya gyɛ Oloobu Abigya-lɛɛ gikpen dɔ. Mɛ kya terɛ mɔ-ka yɛɛ Elisabɛtɛ. Mɔ kee gyɛ Gyuda awura asunbi alɛɛbo gɛsu dɔ. 6 Sakariya mɔ‑rɛ mɔ-ka mɛ kya gyi gɛsintin sa Wurubuaarɛ. Mɛ kya gyi mɔ-nbara so, ne mɛ kya wɔra itiibilaa pɛwu imɔ-ikpa so. 7 Imɔ gɛnen mɔ, mɛ mɛŋ nyɛ gɛkorogɛ. Elisabɛtɛ gyɛ daa ɔlabanbo, ne mɔmɔ anyɔ mɛ ti mɛ kya belɛ.
8 Owi ɔko dɔ mɔ, i tu Sakariya-lɛɛ gikpen dɔ awura yɛɛ mɔmɔ ne mɛꞌ wɔra asunbi ilaa sa Wurubuaarɛ. Imɔso gɛkɛ gɛdɛ mɛ kya wɔra Wurubuaarɛ ɔson ilaa 9 fɛɛ gɛnɔɔbono Gyuda awura asunbi alɛɛbo mɔ mɛ kya wɔra mɔ, mɛ too ilaa iko kerɛ de mɛꞌ wu ɔbono ɔ laa loo Wurubuaarɛ ɔson obu mɔ dɔ kpaa dɛɛ onufuii de iꞌ wɔra ofen mɔ. Mɛ too imɔ kerɛ gɛnen mɔ, i baa yii daa de Sakariya. 10 Imɔso mɛ kya son mɔ, i fo onufuii adɛɛberɛ mɔ, ɔ loo ɔson obu mɔ dɔ, yɛgɛ sakpii mɔ pɛwu yelɛ nŋmaŋman mɛ kya dalaa.
Wurubuaarɛ Dɔ Ɔsɔɔ Ɔko Gi Ba Sakariya Asɛ
11 Ɔ bo obu mɔ dɔ mɔ, Wurubuaarɛ dɔ ɔsɔɔ ɔko gi ba mɔ asɛ baa yelɛ Wurubuaarɛ onufuii ɔdɛɛten mɔ gyisɛ so. 12 Sakariya gi wu mɔ gɛnen mɔ, i ŋmaa mɔ-gisen ne i wɔra mɔ gifuu. 13 Wurubuaarɛ dɔ ɔsɔɔ mɔ gi tɔgɛ sa mɔ yɛɛ, “Sakariya, gɛŋ sa foꞌ yɛgɛ iꞌ wɔra fo gifuu. Wurubuaarɛ gi nu fo-gɛdalaa. Fo-ka Elisabɛtɛ laa korogɛ gɛbii nyensɛɛ sa fo. Yela mɔ-ginyen yɛɛ Gyɔn. 14 I laa wɔra fo-gisen dɔ ɔkon gikyɔ. Asa sakyɔ kee mɛ laa gyi ɔkon yɛɛ i korogɛ gɛnen gɛbii gɛbono. 15 Ɔ laa baa wɔra nyamesɛ gbaaꞌ sa Wurubuaarɛ. Nta ne n gyɛ nta gi maŋ yii mɔ-gɛnɔ. Wurubuaarɛ Oduduu mɔ laa suu de mɔ lii ko‑o mɔ-nyi ɔtɔ dɔ. 16 Ɔ laa yɛgɛ fɛye-Isirale awura sakyɔ mɛꞌ kii ba mɔmɔ-Wura Wurubuaarɛ asɛ baa son mɔ. 17 Pɛi ne Wurubuaarɛ laa ba mɔ-adɛ asɛ mɔ, Gyɔn baarɛ laa kyu oduduu de ɔlon belɛ fɛɛ Oloobu Ilaagya-lɛɛ mɔ ɔnan gyangbara mɔ. Ɔ laa lɔrɔ nbii de asɛ nsana. Ɔ laa yɛgɛ abono mɛ bo gisomaanu sa Wurubuaarɛ mɔ mɛꞌ bii ɔlaako fɛɛ abono mɛ kya gyi gɛsintin sa mɔ mɔ. Ɔ laa lɔrɔ Wurubuaarɛ adɛ sa Wurubuaarɛ de mɛꞌ wɔra asa abono mɛ baala mɔmɔ-nyoro yela mɔ.”
Sakariya Mɛŋ Sɔɔ Gaberiyɛlɛ Gyi
18 Wurubuaarɛ dɔ ɔsɔɔ mɔ gi tɔgɛ gɛnen ta mɔ, Sakariya gi taasɛ mɔ yɛɛ, “Nnɛ ne nan wɔra de nꞌ bii yɛɛ gɛnen ilaa ibono fo tɔgɛ faa i laa ba gɛsintin? N gyɛ daa ɔnyen belɛnsɛ ne me-ka kee gi belɛ.” 19 Nfono mɔ Wurubuaarɛ dɔ ɔsɔɔ mɔ gi lɛɛ gɛnɔ yɛɛ, “Me ne n gyɛ Gaberiyɛlɛ. Me‑rɛ Wurubuaarɛ ne owi kamaasɛ dɔ. Mɔ ne n keda me sun fo asɛ yɛɛ nꞌ baa tɔgɛ fo gɛnen ɔkalan konkonsɛ baarɛ. 20 Sɔɔ gibui yela. Fo maŋ baa tɔngɛ. Fo laa bingiri omuumuu kaaborɛ gɛnen ilaa idɛ i laa ba gɛsintin. I kya nyiile yɛɛ ilaa ibono nɛ tɔgɛ sa fo mɔ fo mɛŋ sɔɔ imɔ gyi. Owi mɔ gi fo mɔ, i laa ba gɛsintin.”
21 Gɛnen owi ɔbono pɛwu mɔ asa abono mɛ bo nŋmaŋman mɔ mɛ gyoo Sakariya mɛ kya kpon. I dɛ mɔmɔ-gɛnɔ yɛɛ ɔ kɛɛla Wurubuaarɛ ɔson obu mɔ dɔ gikyɔ. 22 Owi ɔbono ɔ kpaa lii ba mɔ, ɔŋ baa ɔ taalɛ ɔꞌ tɔngɛ. Nfono mɔ, mɛ bii ibono o wu ilaa iko lii Wurubuaarɛ asɛ Wurubuaarɛ ɔson obu mɔ dɔ. Mɔ-abaa ne ɔ san ɔ dɛ ɔ kya kaala. O bingiri omuumuu.
23 Sakariya-lɛɛ owi ɔbono ɔ kya kyu wɔra asunbi ilaa sa Wurubuaarɛ mɔ gi logɛ mɔ, o kii kyon mɔ-ɔsowolɛ so. 24 Imɔ gɛmara mɔ, mɔ-ka Elisabɛtɛ gi da ɔtɔ. Ɔ da ɔtɔ mɔ, ɔ mɛŋ kyule lii gikpaara so gɛnen‑n ibosɛ inun. Ɔ kya tɔgɛ ɔ kya sa mɔ-nyoro yɛɛ, 25 “Kerɛ ilaa ibono Wurubuaarɛ gi wɔra sa me! Idɛ berɛ, o nyingi me so yɛɛ ɔ laa dengɛ me-ansi ipeeli me-nanboana dɔ.”
Gaberiyɛlɛ Gi Ba Mariya Ɔbono Ɔ Laa Korogɛ Yesu Mɔ Asɛ
26 Elisabɛtɛ ɔtɔ ibosɛ isee dɔ mɔ, Wurubuaarɛ gi sun mɔ-ɔsɔɔ Gaberiyɛlɛ lii Wurubuaarɛ dɔ kpe Nasarɛtɛ ɔsowolɛ so Galeli gɛsinkpan so yɛɛ oꞌ kpe obolonbu ɔko asɛ. 27 Obolonbu mɔ mɛŋ ti taa bii ɔnyen. Ɔnyen ɔko ne n kya yɛ mɔ, mɛ kya terɛ mɔ yɛɛ Gyosɛfo. Ɔ gyɛ Oloobu Deefidi gɛsu dɔ. Obolonbu mɔ ginyen ne n gyɛ Mariya. 28 Imɔso Wurubuaarɛ dɔ ɔsɔɔ mɔ gi ba Mariya baarɛ asɛ baa faala mɔ ne ɔ tɔgɛ sa mɔ yɛɛ, “Omudɛnsɛbo! Wurubuaarɛ yelɛ fo-gɛmara.” 29 Wurubuaarɛ dɔ ɔsɔɔ mɔ ilaa tɔgɛsɛ mɔ i wɔra Mariya gɛwɔnsa gikyɔ. Ɔ san ɔ kya taasɛ mɔ-nyoro yɛɛ, “Menɛ afaala ɔnan ne?” 30 Nfono mɔ, Wurubuaarɛ dɔ ɔsɔɔ mɔ gi tɔgɛ mɔ yɛɛ, “Mariya, gɛŋ yɛgɛ iꞌ wɔra fo gifuu. Wurubuaarɛ gibaa gi gyan fo so. 31 Nu yɛɛ fo laa nyɛ ɔtɔ de foꞌ korogɛ ɔnyen. Yela mɔ-ginyen yɛɛ Yesu. 32 Ɔ laa wɔra nyamesɛ gbaaꞌ ne mɛ laa terɛ mɔ yɛɛ Gitɔbelɛ mɔ-bi. Wura Wurubuaarɛ laa kyu mɔ-naana Oloobu Deefidi gɛwuragyi mɔ sa mɔ 33 de oꞌ gyi gɛwura Oloobu Gyeekɔpo gɛsu pɛwu so gɛkpaa-gɛkpaa. Mɔ-gɛwuragyi gɛ maŋ ta ɔkara.”
34 Wurubuaarɛ dɔ ɔsɔɔ mɔ gi tɔgɛ gɛnen ta mɔ, Mariya gi taasɛ mɔ yɛɛ, “Nnɛ so ne i laa ba gɛnen? Meŋ ti bii ɔnyen kerɛ.” 35 Wurubuaarɛ dɔ ɔsɔɔ mɔ gi lɛɛ gɛnɔ yɛɛ, “Wurubuaarɛ Oduduu laa ba fo so. Gitɔbelɛ mɔ ɔlon laa baa bun fo so. Gɛnen so mɔ mɛ laa terɛ gɛbii gɛbono fo laa baa korogɛ faa yɛɛ Wurubuaarɛ-lɛɛ, Wurubuaarɛ mɔ-bi. 36 Nu yɛɛ fo-subu Elisabɛtɛ kee gi nyɛ ɔtɔ mɔ-gikyiibelɛnsɛ gidɛ dɔ. Mɔ ɔbono nkana mɛ kya terɛ mɔ yɛɛ ɔlabanbo mɔ, mɔ-ɔtɔ mɔ ibosɛ isee ne. Mɔ kee laa korogɛ ɔnyen. 37 I kya nyiile yɛɛ sɛi mɛŋ bo no i don Wurubuaarɛ giwɔra.”
38 Wurubuaarɛ dɔ ɔsɔɔ mɔ gi tɔgɛ gɛnen ta mɔ, Mariya gi lɛɛ gɛnɔ yɛɛ, “Yo, nɛ nu. N tɛ sa daa Wurubuaarɛ. Iꞌ ba sa me fɛɛ gɛnɔɔbono fo tɔgɛ faa.” Nfono mɔ Wurubuaarɛ dɔ ɔsɔɔ mɔ gi lii kyon taa Mariya yɛgɛ.
Mariya Gi Kpaa Laa Elisabɛtɛ
39 Gɛnen nkɛ nbono dɔ mɔ, Mariya gi koso kyon belen-belen kpe Gyudiya gɛsinkpan so abii dɔ ɔsowolɛ ɔko so. 40 Ɔ fo nno mɔ, ɔ naa loo Ɔbelɛnsɛ Sakariya gɛten dɔ kpaa faala mɔ-ka Elisabɛtɛ. 41 Elisabɛtɛ gi kpɛ nu Mariya afaala de mɔ-aso mɔ, gɛbii mɔ gɛ kisee gikolon Elisabɛtɛ ɔtɔ dɔ. Ayaa abono so mɔ, Wurubuaarɛ Oduduu gi baa suu de Elisabɛtɛ, 42 ne o bugi gɛnɔ tɔgɛ Wurubuaarɛ ilaa ken-ken sa Mariya yɛɛ,
“Akyii dɔ pɛwu mɔ, fo ne Wurubuaarɛ gi yuule,
ne gɛbii gɛbono fo laa korogɛ mɔ,
Wurubuaarɛ ayuule a bun gɛmɔ so.
43 Fo ɔbono fo laa wɔra me-ɔmɔlɛgɛbo de me-wura mɔ-nyi mɔ
ne n naa de fo-ayaa baa laa me ɔdɛ faa?
44 Kerɛ! Nɛ kpɛ nu fo-afaala mɔ, ayaa abono so mɔ,
gɛbii gɛbono gɛ bo me-ɔtɔ dɔ mɔ gɛ kyu ɔkon kisee.
45 Fo ɔkyii baarɛ, ibono fo sɔɔ gyi yɛɛ
ɔkalan ɔbono Wurubuaarɛ gi sa fo mɔ laa ba gɛsintin faa,
Wurubuaarɛ ayuule a gyɛ fo-lɛɛ.”
Mariya Gi Bii Afaala Ɔlon Yen Wurubuaarɛ
46 Mariya gi tɔgɛ yɛɛ,
“N kya yen me Wura Wurubuaarɛ lii me-gisen dɔ.
47 Wurubuaarɛ, me-ɔmɔlɛgɛbo mɔ so mɔ, ɔkon bɔla me-gisen dɔ.
48 Me, Wurubuaarɛ obolonbu ɔbono meŋ bo gikɔ dɔ mɔ,
me-ilaa i tiri Wurubuaarɛ ne ɔ kalɛ me wɔra asa dɔ.
Lii ndɛ kyu kyon mɔ, nyamesɛ kamaasɛ ɔbono i korogɛ mɔ mɔ
laa san terɛ me yɛɛ Omudɛnsɛbo.
49 Gɛsintin, Wurubuaarɛ ɔbono ɔ gyɛ Ɔlolonbo mɔ
gi wɔra ilaa gbaaꞌ sa me. Mɔ ne n gyɛ Gisen Fuuli Wura.
50 Asa abono mɛ selɛ Wurubuaarɛ mɔ,
Wurubuaarɛ laa kpɛ ɔ kya su mɔmɔ gitolon
san sa abi san sa anaana.
51 Wurubuaarɛ laa lɛɛ mɔ-ɔlon belɛ nyiile.
Abono mɛ kya diirɛ mɔmɔ-nyoro mɔ, ɔ laa bara mɔmɔ gɛsɛ.
52 Ɔ laa kyigi awura mɔmɔ-ngyapaa so
de ɔꞌ diirɛ abono mɛ mɛŋ bo gikɔ dɔ mɔ loo asa dɔ.
53 Abono mɛŋ bo sɛi mɔ ɔ laa kyu ilaa dɛnsɛ kyu kyɛɛ ɔmɔ
de iꞌ tɔrɔ ɔmɔ-asen.
Aterenbi awura berɛ, ɔ laa lɛɛ ɔmɔ-ɔkpa abaa gudu, ayaa gudu.
54 Ɔ laa lɛɛ mɔ-gitolon gibono ɔ bo mɔ nyiile
de ɔꞌ kpaa aye Isirale awura abono a gyɛ mɔ-asonbo mɔ.
55 Ɔ laa kpaa Isirale fɛɛ gɛnɔɔbono ɔ wolaa ka yela
sa aye-naanaana agyangbarasɛ mɔ.
Ɔ ka yɛɛ ɔ laa su Oloobu Aberaham mɔ‑rɛ mɔ-naana naanaana
pɛwu so gɛkpaa-gɛkpaa.”
56 Mariya gi ba Elisabɛtɛ asɛ gɛnen mɔ, ɔ kyena nno fɛɛ ibosɛ isaꞌ pɛi ne ɔ lɔɔ kii gɛwi.
Elisabɛtɛ Gi Korogɛ Gyɔn
57 Elisabɛtɛ owi korogɛsɛ gi fo mɔ, ɔ korogɛ ɔnyen. 58 Ɔ korogɛ mɔ, mɔ-nanboana de mɔ-subuana mɛ nu yɛɛ Wurubuaarɛ gi tansi su mɔ gitolon, ne mɛ gyi ɔkon kpaa mɔ.
59 Mɔ-gɛkorogɛ mɔ nkɛ gukue gɛmara mɔ, mɛ ba de mɛꞌ baa ten kyokyoo mɔ giwɔrɛ de mɛꞌ yela mɔ-ginyen fɛɛ gɛnɔɔbono mɔmɔ-itiibilaa i kya nyiile mɔ. Nkana mɛ kya laarɛ de mɛꞌ kyu mɔ-sɛ Sakariya ginyen kyu yela mɔ, 60 ne kyokyoo mɔ mɔ-nyi gi kine yɛɛ, “Kuaa. A laa terɛ mɔ yɛɛ Gyɔn.” 61 Talabo mɔ gi tɔgɛ gɛnen mɔ, asa mɔ mɛ tɔgɛ sa mɔ yɛɛ, “Fɛye-gɛsu dɔ mɔ, mɛ mɛŋ ti yela ɔko‑rɛ ɔko ginyen gidɛ.”
62 Nfono mɔ mɛ kaala abaa dɔ kyu taasɛ kyokyoo mɔ mɔ-sɛ de mɛꞌ bii ginyen gibono ɔ kya laarɛ mɛꞌ terɛ gɛbii mɔ mɔ. 63 Mɛ kaala nyiile mɔ gɛnen mɔ, ɔ taasɛ taatɔ ŋmarasɛsɛ so, ne ɔ ŋmarasɛ gyan yɛɛ, “Mɛꞌ terɛ mɔ yɛɛ Gyɔn.” Ɔ ŋmarasɛ gɛnen mɔ, i dɛ mɔmɔ pɛwu gɛnɔ. 64 Ayaa abono so mɔ, Sakariya gɛnɔ gɛ bugi ne o kii taalɛ ɔ kya tɔngɛ, ne o yii gɛsɛ ɔ kya yen Wurubuaarɛ. 65 Abono mɛ tɛ sindi mɔmɔ mɔ pɛwu mɛ nu imɔ mɔ, i wɔra mɔmɔ gifuu. Gɛnen ilaa idɛ pɛwu ne n san wɔra gɛsingyi gyisɛ sola kyon kpaa lii Gyudiya abii mɔ dɔ isowolɛ mɔ so. 66 Ɔkamaasɛ ɔbono o nu ilaa ibono i ba mɔ pɛwu mɔ gi sa imɔ so nwɔnsa gikyɔ ne ɔ san ɔ kya taasɛ mɔ-nyoro yɛɛ, “Menɛ ne gɛbii gɛdɛ gɛ laa baa wɔra gɛkaako?” I kya nyiile yɛɛ mɛ wu ibono Wurubuaarɛ ɔlon bo mɔ dɔ.
Sakariya Gi Bii Ɔlon Yen Wurubuaarɛ
67 Wurubuaarɛ Oduduu mɔ gi suu de gɛbii mɔ mɔ-sɛ, Sakariya ne o wu Wurubuaarɛ ilaa tɔgɛ yɛɛ,
68 “Ayenbi a gyɛ sa Isirale awura wura, Wurubuaarɛ.
Ɔ ba aye abono a gyɛ mɔ-adɛ mɔ asɛ
de ɔꞌ lɛɛ aye lii ilaa nyɛnyɛn dɔ
de aꞌ nyɛ kyena sa mɔ.
69 Ɔ laa bara aye ɔlolonbo de ɔmɔlɛgɛbo ɔko
lii Deefidi ɔbono ɔ wɔra Wurubuaarɛ sonbo mɔ gɛsu dɔ.
70 Ɔ wolaa tɔgɛ gɛnen ɔmɔlɛgɛbo baarɛ so ilaa yela
lii ko‑o dedaa kyu naa de mɔ-ikalan atɔgɛbo abono
ɔ lɔrɔ yela sa mɔ-gɛsun mɔ so.
71 Wurubuaarɛ laa mɔlɛgɛ aye lii aye-akyobo asɛ.
Ɔ laa sɔgɛ aye lii asa abono pɛwu
mɛ mɛŋ kya laarɛ aye-ilaa mɔ abaa dɔ.
72 Ɔ laa mɔlɛgɛ aye gɛnen de oꞌ su aye gitolon
fɛɛ gɛnɔɔbono ɔ ka yela sa aye-naanaana mɔ.
Wurubuaarɛ gi wolaa tɔgɛ yɛɛ
ɔ laa yɛgɛ aye‑rɛ mɔ aꞌ wɔra gɛnɔ pobɔrɔ.
Ɔ maŋ lɛɛ ansi yɛgɛ gɛnen gɛnɔ pobɔrɔ gɛbono.
73 Ɔ laa gyi ntan nbono ɔ ka yela sa aye Gyuda awura ɔnaana gyangbarasɛ, Aberaham, mɔ so.
74 Ɔ ka ntan mɔ yɛɛ ɔ laa sɔgɛ aye lii aye-akyobo abaa dɔ
de ɔꞌ sa aye ɔkpa yɛɛ aꞌ son mɔ ibono a maŋ selɛ sɛi.
75 A laa kyu gisen fufuli de gɛsintin son mɔ aye-nkɛ ɔkara.
76 Me-bi, fo‑o fo mɔ,
mɛ laa terɛ fo yɛɛ Gitɔbelɛ mɔ ikalan ɔtɔgɛbo.
I kya nyiile yɛɛ fo laa gyangbara sa aye-Wura
ɔbono ɔ laa mɔlɛgɛ aye mɔ de foꞌ lɔrɔ ɔkpa gyoo mɔ.
77 Fo laa yɛgɛ mɔ-adɛ mɛꞌ nu mɔ-amɔlɛgɛ mɔ so
yɛɛ ɔ laa kyu mɔmɔ-ilaa nyɛnyɛn kyu kyɛɛ mɔmɔ.
78 Aye-Wurubuaarɛ mɔ gyɛ otolonbo lii mɔ-gisen dɔ.
Mɔ-gitolon mɔ so mɔ, ɔ laa yɛgɛ gɛdɛ dɛnsɛ gɛꞌ kɛ sa aye
79 de aye abono a tɛ gibiri dɔ ne a selɛ lɛwu mɔ,
iꞌ nyɛ wu aye de aꞌ naa de gisen yuuli ɔkpa mɔ.”
80 Gɛbii mɔ gɛ sɛɛ, ne ɔ nyɛ oduduu dɔ ɔlon. Ɔ san kyena daa gipen dɔ kpaa fo gɛkɛ gɛbono Wurubuaarɛ gi baa lɛɛ mɔ-gɛwi nyiile Isirale awura mɔ.