Ka Meupiya ne Panugtulen Sumale ki
Markus
Igpewun-a
Ka migsulat te seini ne baseen, sabeka ne Hudiyu ne egngaranan ki Markus ne anak ni Mariya (Me Himu 12:12) ne matig-Hirusalim. Kasuluhan te seeye se migbebasbas te Bibliya, migkahi te sikandin din ded si Huwan Markus, ka suled ni Birnabi (Kulusas 4:10) ne migduma engki Pablu te an-anayan ne peggipanew ran eyew te pegwali te Meupiya ne Panugtulen (Me Himu 12:25; 13:13). Nakanengneng ki degma ne si Markus, duma ni apustul Pidru (1 Pidru 5:13), wey masulug degma ka migkahi ne si Pidru ka nakapanulu ki Markus ke nekey ka innimu wey impanulu te Magbebaye ne si Hisus.
Insulat ni Markus ka seini ne baseen para te kene ne me Hudiyu, labew en iya te seeye se migpuun te Ruma. Purisu deisek de ka insulat din meyitenged te impanagne diye te tapey ne kasabutan ne indakel mule enni Matiyu wey Lukas te migsulat. Inluwas din degma ka duma ne me lalag wey me batasan te me Hudiyu su eyew egkasabut te kene ne me Hudiyu.
Ka seini se Meupiya ne Panugtulen ne insulat ni Markus, migpanengneng ne si Hisus ka migpamakey te Manama wey te keet-etawan, wey ingngaranan din ka kandin mismu ne pegkeetew te Anak te Etew. Ka pantek ne birsikulu kayi egkakita te 10:45: “Su minsan ka Anak te Etew ware miggendini eyew egpamakayen, ke kene, eyew egpamakey wey egpeyimatey eyew te peglekat te masalig ne me etew puun te me sale dan.” Egkeupian si Markus ne ka egbasa te seini ne baseen egpakasabut ne si Hisus layun miggimu te meupiya, purisu iyan din impasabut ay-ayari ka innimu ni Hisus du te impanulu din. Impamalehetan din ka geem wey katenged ni Hisus pinaahi te pegpangguhud te me kein-inuwan ne innimu rin, ka pegpamawi din te migmanderalu, wey pegpangalew rin te me busew.
Ka katammanan ne baseen (16:9-20) ware diye te malehet ne migpuunan su intimul naan de. Purisu masulug ka migsuman-suman ne kene ne si Markus ka migsulat dutu.
Ka nasulat te seini ne baseen
Ka bunsuranan te Meupiya ne Panugtulen 1:1-13
Ka himu ni Hisus diye te Galiliya 1:14–9:50
Puun te Galiliya peendiye te Hirusalim 10:1-52
Ka katammanan ne simana diye te Hirusalim 11:1–15:47
Ka pegkeuyag ni Hisus 16:1-20
1
Ka pegwali ni Huwan ne Talagbewutismu
(Mat. 3:1-12; Luk. 3:1-18; Huw. 1:19-28)
1 Seini ka Meupiya ne Panugtulen meyitenged ki Hisu Kristu ne anak te Manama, ne migbunsud 2 Mal 3:1. sumale te impasulat te Manama ki prupita Isayas,
“Igpewun-a ku keykew ka suluhuanen ku
ne iyan eg-andam te egbayaan nu.
3 Isa 40:3 (LXX). Due egpanguleyi diye te mammara ne inged ne kene egkeugpaan ne egkahi:
‘Andama niyu ka dalan te Magbebaye.
Tul-ira niyu ka egbayaan din!’ ”
4 Ne natuman sika te pegginguma ni Huwan diye te mammara ne inged ne kene egkeugpaan ne migpamewutismu wey migwali ne migkahi, “Inniyuhi niyu ka me sale niyu wey pabewutismu kew eyew egpasayluwen te Manama ka me sale niyu.” 5 Ne nangendiye te kandin ka masulug ne me etew puun te Hirusalim wey ka me etew puun diye te langun ne lungsud te prubinsya te Hudiya. Ne nekegsendit e sikandan wey impangguhud dan e ka me sale dan, wey imbewutismuwan e sikandan ni Huwan diye te weyig ne Hurdan.
6 2Har 1:8. Ne ka kumbale ni Huwan, innimu ligkat te bulbul te kamilyu wey ka sinturun din innimu ligkat te laplap te ayam. Ne talangas de wey teneb ka egkeenen din. 7 Ne migwali sikandin ne miggenendue, “Due egpakasinundul keddi ne subla pad ne maresen keddiey. Ne kena a ne likes ne eg-usengul ka eggekad te hiket te sandal din. 8 Egbewutismu a kaniyu te weyig, piru sikandin ka egbewutismu kaniyu te Panisingan te Manama.”
Ka pegbewutismu wey ka pegtintal ki Hisus
(Mat. 3:13-4:11; Luk. 3:21-22; 4:1-13)
9 Te seeye ne timpu, miggendiye te ki Huwan si Hisus ne diye egpuun te Nasarit ne sakup te prubinsya te Galiliya. Ne dutu imbewutismuwan e sikandin ni Huwan diye te weyig ne Hurdan. 10 Te peggakap e ni Hisus, sahuhune ne nakita rin ka langit ne nalukatan wey miglene ka Panisingan te Manama diye te kandin ne egpekeiling te seleppati. 11 Hin 22:2; Sal 2:7; Isa 42:1; Mat 3:17; 12:18; Mar 9:7; Luk 3:22. Ne due laheng ne egpuun diye te langit ne migkahi, “Sikeykew ka pinalangge ku ne Anak. Amana a nahale keykew.”
12 Ne due-rue ne impeendiye sikandin te Panisingan te mammara ne inged ne kene egkeugpaan. 13 Ne diye sikandin tintala ni Meibulan seled te hep-at ne pulu (40) ne aldew. Due degma me mabbulut ne mahintalunan diye piru intanggu sikandin te me panalihan te Manama.
Ka peg-umew ni Hisus te an-anayan ne me hibateen din
(Mat. 4:12-22; Luk. 4:14-15; 5:1-11)
14 Te naprisu e si Huwan, miggendiye si Hisus te Galiliya ne migwali te Meupiya ne Panugtulen ne egpuun te Manama. 15 Mat 3:2. Migkahi sikandin, “Miggingume e ka timpu ne intagne dengan. Mahaan e ka Peghari te Manama. Inniyuhi niyu ka me sale niyu wey palintutuu kew te Meupiya ne Panugtulen!”
16 Te peglihad ni Hisus diye te ilis te Lanew te Galiliya, nakita rin si Simun wey ka suled din ne si Andris ne migpamiyale, su mangngengalap ma sikandan. 17 Ne migkahiyan ni Hisus sikandan, “Ikul kew keddiey wey eggimuwen ku sikaniyu ne mangngengalap te me etew.” 18 Ne due-rue ne mig-engkeran dan ka me biyale dan wey mig-ikul e kandin.
19 Te pegpabulus ni Hisus diye te kewun-aan, nakita rin si Santiyagu wey ka suled din ne si Huwan ne me anak ni Sibidiyu. Diye sikandan te balangey ran ka egpanupak te me biyale dan, 20 wey due-rue ne in-umew sikandan ni Hisus. Ne in-engkeran dan e ka amey ran diye te balangey duma te me suluhuanen ne inakat dan te egpamiyale wey mig-ikul e sikandan kandin.
Ka etew ne inserepan te busew
(Luk. 4:31-37)
21 Ne miggendiye ensi Hisus te Kapirnaum. Te pegginguma te Aldew te Peggimeley, migseled si Hisus diye te simbaan te me Hudiyu wey migpanulu te me etew. 22 Mat 7:28-29. Ne neinu-inu ka me etew te kandin ne pegpanulu su due geem te pegpanulu din, wey kene ne iling te me talagpanulu te Balaud te Manama.
23 Due-rue ne miglepew diye te simbaan ka etew ne migserepan te busew ne migbalbalukan 24 ne migkahi, “Hisus ne matig-Nasarit! Nekey-a ka eggimuwen nu kayi te kanami? Iyan nu innendini ka egdereet kanami? Nekeila a keykew; sikeykew ka Matulus ne Impeuyan te Manama!”
25 Piru insaparan sikandin ni Hisus te migkahi, “Peeneng-eneng ka wey awe ka due te kandin!”
26 Ne dutu, in-umaan e te busew ka etew ne egbabuyen e, ne migpanguleyi te meemen wey mig-awe e ka busew diye te kandin. 27 Ne neinu-inu sikandan langun dutu ne migmein-inseey ka tagse sabeka ne miggenendue, “Nekey buwa seini? Iyam seini ne pegpanulu ne due geem! Minsan ka me busew egpalintutuu te me suhu din!”
28 Ne puun dutu, mahaan de nekeempet te intiru ne prubinsya te Galiliya ka guhuren meyitenged ki Hisus.
Ka pegbawi ni Hisus te masulug ne me etew
(Mat. 8:14-17; Luk. 4:38-41)
29 Ne dutu, miglihawang e sikandan te simbaan te me Hudiyu wey miggendiyad e te baley enni Simun wey Andris. Migduma degma ensi Santiyagu wey si Huwan. 30 Miggibat-hibat ka malitan ne anuhang ni Simun su miglusungan, wey te sikan de innangenan dan e si Hisus meyitenged kandin. 31 Ne indugpu ni Hisus ka malitan wey miggen-genan din ka belad wey impeenew rin e. Ne due-rue ne neulian e ka malitan wey intanggu rin e sikandan.
32 Te seeye ne maapun, te miglineb e ka aldew, impanguyan te me etew diye te ki Hisus ka langun ne migmanderalu wey ka migpanerepan te me busew. 33 Ne susuluhi ne me etew te seeye ne siyudad ka miglibulung diye te lama te baley. 34 Ne impamawian ni Hisus ka masulug ne egmanderalu te nalein-lein ne egmanggeramen dan, wey impangalew rin degma ka masulug ne me busew piru ware din palalaha tenged su nekeila sikandan kandin.
Ka pegwali ni Hisus diye te Galiliya
(Luk. 4:42-44)
35 Te sikan pad egkasi-si ka kaliwaswasan, mig-enew e si Hisus wey miggendiyad e te inged ne ware etew, ne diye mig-ampu sikandin. 36 Ne impammitew e sikandin enni Simun. 37 Te nakita ran e si Hisus, ingkahiyan dan e, “Egpammitawen ka te langun ne etew.”
38 Ne ingkahiyan din sikandan, “Na, kuwa kid su eggendiye ki te marani ne me lungsud eyew egpakawali a degma diye, su seini iya ka innendini ku.” 39 Mat 4:23; 9:35. Ne in-empet din te pegwali ka me simbaan te me Hudiyu wey te pegpangalew te me busew ka intiru ne Galiliya.
Ka pegbawi ni Hisus te ibungen
(Mat. 8:1-4; Luk. 5:12-16)
40 Ne due ibungen ne migparani ki Hisus ne migpanimbuel wey migpeyid-u-hid-u ne migkahi, “Ke egkeupian ka, egkabawian* Te Grigu: eglinisan. (Diye te tuluuwen te me Hudiyu, ka etew ne ibungen in-isip ne malindit.) a nikeykew.”
41 Neyid-u si Hisus te etew, seeye naa ingketeng din ka belad din wey insamsam din e ka etew te migkahi, “Uya, igkeupii ku. Egkeulian ka!” 42 Ne due-rue ne naawe ka ibung din, wey neulian e iya sikandin. 43 Ne impeyipanew e ni Hisus ka etew wey inteesan pegpeheti 44 Lib 14:1-32. te migkahi, “Kene nu ipangguhud seini te minsan hentew. Ke kene, hendiye ka te talagpanubad wey papitew ka kandin ne warad e ka dalu nu, wey panubad ka sumale te insuhu ni Muwisis eyew te pegpamalehet te me etew ne neulian kad e.”
45 Piru miggipanew ka etew wey nasi iempet iwangal-wangal ka neyitabu diye te kandin. Sikan naa, kenad e egpahawa-hawa si Hisus ne eggendiye te me lungsud. Ne diye naan de sikandin mig-ugpe te inged ne ware mahinged, piru nasi nangendiye te kandin ka me etew ne migpuun te nalein-lein ne me inged.