Malika
Vona Kabavelamu Kanagiavemaqeta
Buki dede gilili gumegumetana Ieisu nalituqa wete navekaivevena paipaidi. Tomoqonina buki dede igililia kanawavaqa ge idavoneda, we tapwalolo kanatogumetavo gumegumetadi dinuanuana nigodibei buki dede Maki idagilili. Maki gumanina ge Ieisu naꞌapositolo kadi kuma 12, we tomoꞌotoqa tonuakawananaqai puedi ivetumaqana nigo Pita Loma waineye taiauda idamiamia. We Pita vesipupu puedi idavoneni Ieisu nalituqa wete navekaivevena paipaidi. Matautauda Maki vesipusipupunidiavo igililidi Loma tovetumaqanavo inakavaisedi inayagovi Ieisu vakai ivalabubunidi wete gumanina aitoi.
We gililinina naqeneye vona gumegumetadi ivoneda valea giamaina Yaubada Natuna Ieisu Keliso paipaidi. De bukinina naqeneye taikiseni Ieisu menaveluluna vakai matatabudi inavalabubunidi. De mesai taikiseni tutuyanina tomoꞌotoqa waidie inavekaivevena, vaitabu kapoidi ikwavinedi isauyedi tomoꞌotoqa waidieꞌeqa, tomoꞌotoqa kadiviqa ikavegiagiamaidi wete divalabubuna kapoidi inuataqonidi. Maki igililia Ieisu navalabubuna puena paipaidi, we navekaivevena paipaina ge puena igililidi. Ivekaivevena waideye Ieisu iwapa laukenobalabala tabwaneye tomoꞌotoqa puedi iketoyavudi, we Yaubada wapaeqa isivetovoia.
1
Dioni Tobabitaiso Ieisu Nakeda Isivetovetonovi
(Madiu 3:1-12; Luke 3:1-18; Dioni 1:19-28)
1 Valea Giamaina dede Ieisu Keliso Yaubada Natuna paipaina. Nakabavelamu topalimatamatana imai tomoꞌotoqa inavonedi inavalabubuna.
2 Base Yaubada natovesipupu Aisea igililia Yaubada ivesipupu ivo,
“Kunoqai, naqai gutopalimatamatana aikalaqeieni inagumeta mukenao inavusia.✡ Malakai 3:1
3 Walakaimaiqe topalimatamatananina bonana bwaiginaeqa ieqoleqole ivo,
‘Tomwaya nakeda kwavusia, nakabatauya kwaisivetonovidi.’ ”✡ Aisea 40:3
4 Beqa Dioni topalimatamatananina imai walakaimaiqe tomoꞌotoqa ibabitaisodi wete Yaubada navalea tomoꞌotoqa waidie ilalauguguyeni ivo, “Mikapoinaeqa kwanuavila, we Yaubada mikapoina inanuataqonidi. We aibabitaisomi nuavila kanakiakiaya waimie, paina gunabei mikapoinaeqa kwanuavila.” 5 Beqa tomoꞌotoqa matatabudi imiamia Iudia navikai naqeneye wete Ielusalema vanuqa balasi naqeneye isauyedi inaqo Dioni inavevaneneqeni. Tutuyanina dikapoina ivesipupuyedi, Dioni ibabitaisodi bwasi Iolidani waineye.
6 We Dioni kaleko mwesimwesiana ikweseni kaisaya kanawavaqa kameli* vutuvutunaeqa iyoqonidi, we kanawakila talobwana waineye ivewakileni kaisaya bununaeqa ivalabubunidi. Tutuya puena limwana wete maikawa ikanikani. * Dioni navekwesena wete namiana ivekiakiaya mesai Ilaitia gumanina tamo topalimatamatana (palopita). Kukiseni 2 Kini 1:8; Sekalaia 13:4; Luke 1:15,80. 7 We tutuya puena tomoꞌotoqa ivonevonedi ivo, “Muligue tamo tomoqo imaimai. Gumanina veluvelulunaotoqina matautauda Yau, beqa Yau ge kagusala kanakaqe yapayapa kanabulava aisobwanu aiqeuya. 8 Yau amaiqa bwasieqa aibabitaisomi, we gumanina muligue imaimaiqa Yaubada Vaitabuna Giamaina beqa inababitaisomi.”
Dioni Ieisu Ibabitaisoi
(Madiu 3:13-17; Luke 3:21-22)
9 No tutuyanina waineye, Ieisu itauya Nasaletaeqa vikai Galili naqeneye inaqo Dioni waineye, we bwasi Iolidani waineye, Dioni Ieisu ibabitaisoi. 10 We tutuyanina bwasieqa ipoia, ikisalaga abame. Abama ikawapiai, we Yaubada Vaitabuna ikiseni kanakisa mesai malasi iobuma waineye ilugu. 11 We abameꞌeqa Yaubada bonana isauyeni ivo, “Komu, Natugu nuapougu. Avenapwayewemu, wete amwasanemu bwaigina.”
Seitani Ieisu Ivekautovoni
(Madiu 4:1-11; Luke 4:1-13)
12 Yaubada ivoneni ikakava, we no waineye vedimadimanaeqa Yaubada Vaitabuna Giamaina Ieisu ivetuneni inaqo walakaimaiqe. 13 Noko waineye kaiata 40 naqedie walakaimaiqe imiamia, we Seitani iekautovoni wayaqina kapoina waineye inayatoi. Walakaimaiqe imiamia kaisaya walawalakai gamwadie, we mulineye Yaubada naꞌanelose abameꞌeqa imai kanakaivaisa iveleni.
Tovuata Kadikumapuli Ieisu Iqoledi
(Madiu 4:12-22)
14 No tutuyanina waineye Kini Elodi gunabei Dioni Tobabitaiso vanuqa kabakaimatavuloqa waineye iginoleni, ✡ Malika 6:14-29 matautauda Ieisu inaqo Galili waineye tomoꞌotoqa waidie Yaubada navalea ivesipupuyeni. 15 No waineye iesipupu ivo, “Tutuya gunabei ilekwa. Yaubada nakedakeda kaivauna natomoꞌotoqa kadiloina paipaidi saiqanaqa inamai. Mikapoinaeqa kwanuavila, we Valea Giamaina kwavetumaqaneni.”
16 We tamo kaiata waineye Waya Galili kwadeweye ilalauvasana tovuata kadikailuqa ikisedi, Saimoni metaina Anidulu divuataeqa iyayaubani waya waineye. 17 Ikisedi iveqole waidie ivo, “Kwamai kwavemuliegu. Mesai de iqana kwakonakonadiqa, we Yau aivevemi banikodiqa tomoꞌotoqa kwaikonadi kwaimaiedi waigue inavetumaqanegu.” 18 No waineye vedimadimanaeqa divuata ibailedi ivemulieni.
19 We ivemulieni iveqanaqo saiqanaqa kwadeweye Ieisu Sebedi menatunavo Diemesi, Dioni ikisedi divuata kawalabukina iyaqiyaqili diwaga waineye. 20 We divuata iyaqiyaqili Ieisu iveqole waidie ivo, “Kwamai. Kwavemuliegu.” Beqa tamadi menatolituqavo wageye ikiawedi, we ivemulieni.
Ieisu Vaitabu Kapoina Tomoqo Waineyeꞌeqa Iveuqeuqeni
(Luke 4:31-37)
21 We tutuyanina ilekwa tamo vanuqa kanawavaqa Kapeneumi waineye, no Kaiata Kabaveyawai* waineye Ieisu ilugu vanuqa kabavelaukui* naqeneye iekaivevena Yaubada navalea tomoꞌotoqa waidie. 22 Taunina navelulunaeqa iekaivevena, we ge mesai loina kaditovekaivevenavo iekaivevena beqa tomoꞌotoqa nuadi ivilele bwaigina. † Basenaqaida Yaubada Mosese loina iveleni me-Isileli paipaidi inavekimataneni.
23 We tutuyanina vanuqa kabavelaukui* naqeneye iekaivevena, we tomoqo vaitabu kapoina iekuniqeni iveqole bonana bwaiginaeqa 24 ivo, “Banikodiqa, uvale kumai waimeye, Ieisu tomoqo Nasaleta? Kumai de waineye kileoma? Ayagovimu komu Yaubada Natuna Vesivesinuana.”
25 We Ieisu ivona bonana veluveluluninaeqa ivo, “Kuvekwada! Tomoqo kubaileni. Kusauyemu. Kunaqo.” 26 Matautauda vaitabu kapoina ibwau bonana bwaiginaeqa tomoqonina ivelaudididiqa we vaitabu kapoina tomoqo waineye isauyeni.
27 Tutuyanina isauyeni tomoꞌotoqa puedi nuadi ivilele kaisedi waidie iesipupu ivo, “Dede vakai? Dede vekaivevena kaivauna wete menaveluluna. We tomoqonina menaveluluna vaitabu kapoidi iloinedi naloina ivematamataneni.” 28 We tutuyanina waineye vikai Galili matatabuna naqeneye vedimadimanaeqa Ieisu valeana bwaigina paipaina isapayavula.
Ieisu Tomoꞌotoqa Puedi Ikavegiagiamaidi
(Madiu 8:14-17; Luke 4:38-41)
29 We vedimadimanaeqa Ieisu mekanatovemulivo vanuqa kabavelaukui* ikiaweni inaqo Saimoni metaina Anidulu divanuqe Diemesi, Dioni ikweyabudi. 30 Tutuyanina waineye Saimoni lawana mokamokaidi vovodi iveyauyauta iviqa kadikivi waineye ikenokeno, no waineye Ieisu ivoneni paipaidi. 31 Beqa inaqo ilugu waidie dimadie ikavikavina isivetovoidi. Vedimadimanaeqa vovodi yauyauta ikakava matautauda kadi isiobu ikani.
32 We tutuyanina gunabei lavilavie, valavala iketoniveni‡ Valavala kabaketonivena kanayagova Kaiata Kabaveyawai* gunabei ikakava. Diu Dikaiata Kabaveyawai* Palaide valavala iketoniveni ivelamu inaqo Satade valavala inaketoniveni waineye inakakava. tomoꞌotoqa ditoviqavo wete gumanidiavo vaitabu kapoidi iekuniqedi ikewadi imaiedi Ieisu waineye. 33 We tomoꞌotoqa puedi vanuqa bwaigina waineye isikauqidi vanuqa mataneye. 34 Vanuqa mataneye Ieisu tomoꞌotoqa puedi kadiviqa sulidi, sulidi ikavegiagiamaidi wete mesai gumanidiavo vaitabu kapoina waidie iveuqeuqedi isauyedi. We vaitabu kapoidi iyagovi Ieisu Yaubada Natuna Vesivesinuana beqa ge idatagwanedi tamo vakai inavesipupuyedi. § Ieisu iyagovi ivo, “Kago vaitabu kapoidi aitagwanedi inavo, dede Ieisu Keliso, beqa tomoꞌotoqa inawewesegu inavo, ‘Komu kamatogumeta.’ ” Kwaiwawai Dioni 6:15
Vikai Galili Waineye Ieisu Ilauguguya
(Luke 4:42-44)
35 We matalovalovanineye Ieisu itovoi vanuqa ikiaweni inaqo kawalawamaiqe no waineye Yaubada waineye iesipupu. 36 Mulineye Saimoni mekanakweyabuvo inaqo ilalaualeni. 37 We ibabaneni ivoneni ivo, “Tomoꞌotoqa puedi ilalaualemu.”
38 Ibaivila ivonedi ivo, “Kwamai tainaqo vanuqa tupwaidiavo sulidi vivideye waidie. Yaubada navalea aivesipupuyeni tomoꞌotoqa waidie. De lamunanina amai.” 39 Beqa Galili kanamatatabu waineye inaqo Yaubada navalea ilauguguyeni vanuqa kabavelaukui* naqedie wete vaitabu kapoidi tomoꞌotoqa waidieꞌeqa iveuqeuqedi isauyedi.
Ieisu Tomoqo Mekanaviqa Lepelo Ikavegiagiamaia
(Madiu 8:1-4; Luke 5:12-16)
40 Tamo kaiata tamo tomoqo mekanaviqa bununeye kanawavaqa lepelo imai Ieisu waineye manawaneye isobwanu ielaukui vaivaituqana ivo, “Kago wayaqimu kigiavemaqetagu.”** Me-Diu diloina tomoꞌotoqanidiavo viqa bunudie lepelo ikewadi wete ge maqemaqetadi ge taiauda inamiamia. We viviqidi wete ge maqemaqetadi tomoꞌotoqanidiavo ge kaditagwana vanuqe inamiamia o inanaqo inasobwanu kabavelaukui waineye. Beqa kago tomoqo inavegiagiamai wete mesai inamaqeta vaituqana tagwatagwanina Yaubada waineye kanasala tomoꞌotoqa taiau inamia wete kabavelaukui naqeneye inasobwanu.
41 We Ieisu tomoqo bonana inoqai nuana inaqei dimana isiketoi ikavikavini ivo, “Eee, Yau tagwatagwanigu. Kuvegiagiamai!” ✡ Madiu 11:5; Luke 7:22 42 We vedimadimanaeqa tomoqo bununeye lepelo ikakava ivegiagiamai vaituqana. 43 Wete Ieisu bonana veluveluluninaeqa ivoneni 44 ivo, “Ge tamo aitoi kivoneni paipaigu, we vedimadimanaeqa kunaqo tovelomu* waineye kuvekaivevenemu. We kinaqo velomu kikalaqei Mosese naloina mesai kiakiaya tomoꞌotoqa waidie gunabei kuvegiagiamai.” †† We tovelomu* gumanina Yaubada waineye ikakalaqeieni tomoꞌotoqa paipaidi iyagovi wete ivo tomoqo kanaviqa bununeye ikakava.
45 We tomoqonina Ieisu ge idavekimataneni inaqo vikai puena waidie tomoꞌotoqa ivonevonedi, we valea isapayavuleni vikai puena waidie. Beqa Ieisu ge kanasala inanaqo vanuqa bwaigidi waidie tutuyanina tomoꞌotoqa ietonovi paina kago mesai yoko bwaigina inamai. Beqa vikai bwaigidi ikiawedi inaqo kawalawamaiqe, we no waineye tutuya puena imiamia. Wete vikai puedi waidieꞌeqa kaditomotoqavo inaqo Ieisu waineye.
✡1:2: Malakai 3:1
✡1:3: Aisea 40:3
*1:6: Dioni navekwesena wete namiana ivekiakiaya mesai Ilaitia gumanina tamo topalimatamatana (palopita). Kukiseni 2 Kini 1:8; Sekalaia 13:4; Luke 1:15,80.
†1:22: Basenaqaida Yaubada Mosese loina iveleni me-Isileli paipaidi inavekimataneni.
‡1:32: Valavala kabaketonivena kanayagova Kaiata Kabaveyawai* gunabei ikakava. Diu Dikaiata Kabaveyawai* Palaide valavala iketoniveni ivelamu inaqo Satade valavala inaketoniveni waineye inakakava.
§1:34: Ieisu iyagovi ivo, “Kago vaitabu kapoidi aitagwanedi inavo, dede Ieisu Keliso, beqa tomoꞌotoqa inawewesegu inavo, ‘Komu kamatogumeta.’ ” Kwaiwawai Dioni 6:15
**1:40: Me-Diu diloina tomoꞌotoqanidiavo viqa bunudie lepelo ikewadi wete ge maqemaqetadi ge taiauda inamiamia. We viviqidi wete ge maqemaqetadi tomoꞌotoqanidiavo ge kaditagwana vanuqe inamiamia o inanaqo inasobwanu kabavelaukui waineye. Beqa kago tomoqo inavegiagiamai wete mesai inamaqeta vaituqana tagwatagwanina Yaubada waineye kanasala tomoꞌotoqa taiau inamia wete kabavelaukui naqeneye inasobwanu.
✡1:41: Madiu 11:5; Luke 7:22
††1:44: We tovelomu* gumanina Yaubada waineye ikakalaqeieni tomoꞌotoqa paipaidi iyagovi wete ivo tomoqo kanaviqa bununeye ikakava.