SANG'HANO ZA WATUMIGWA
Ulongozi
Chitabu cha Sang'hano za Watumigwa ni simo za mwanduso wa bumbila da wahuwila wa Chilisito na viya viyenele Mbuli Inogile kwandusila Yelusalemu na Yudeya na Samaliya hata kugendelela, fana viya Yesu viyawalongele wanahina wake yang'hali kusoligwa kuulanga muna Sang'hano za Watumigwa 1:8. Chitabu chino chandikigwa na Luka ija yandike Mbuli Inogile ya Luka. Yeye kakala mganga na iviya kaiteganya ng'hani muna ukwika vinogile vinhu. Luka kasang'hanila Mbuli Inogile ya Luka na chitabu cha Sang'hano za Watumigwa kwa kumwandikila mwenevale Tofili yoyakalile Muyunani muna 1:1, mbali vitabu vino vosonhela kwa wanhu wa bumbila da wahuwila wa Chilisito na Wagiliki na Wayahudi.
Chitabu cha Sang'hano za Watumigwa yodahika chandikigwa hagati ya mwaka 60-64 kwandusila viyelekigwe Yesu, kwaviya chitabu chokomelezela yang'hali Paulo hanalavigwa bule muna ichifungo. Iviya Luka kagenda miyanza mingi na Mtumigwa Paulo na yodahika kandika Sang'hano za Watumigwa muna dibululu da Amtiokiya. Sanghano za Watumigwa ni magendelelo ya Mbuli Inogile yandikigwe na Luka yokwandusa na Yesu kwiita mchanyha kuulanga. Lungilo da Luka kwandika ni fana viya da Mbuli yake Inogile. Kalonda Tofili na Wachilisito wowakalile wokongezeka wavimanye kuwa yaja yowafundizigwe na ivo kandika simo ya kweli ya ugima wa Yesu na kwenela kwa bumbila da wahuwila wa Chilisito.
Chitabu cha Sang'hano za Watumigwa choching'ha masimwe ya wanhu wa bumbila da wahuwila wa mwanduso na chochilagusa vochilondeka kukala kwa kumuhuwila Yesu. Masimwe ya Watumigwa yochilagusa viya kutegemeya ludabwa wa Muhe Yelile muna ukweneza usenga wa Mbuli Inogile kwa wanhu wamwenga.
Yeliumo
1. Kwiza kwa Muhe Yelile kwa Wanahina na mwanduso wa kukula kwa bumbila da wahuwila wa Chilisito muna 1:1-8:1.
2. Kaidi yolonga magayo ng'hani ya bumbila na yokwenela Yelusalemu muna 8:2-12:23.
3. Maabaho yolonga Paulo kokwandusa mwanza wake wa mwanduso muna 12:24-14:28.
4. Iviya lundo doiting'hana Yelusalemu kuitogolela chilihi chochilondeka kwa wahuwila wa sambi muna 15:1-35.
5. Hamwande yolonga Paulo kohita mwanza wake wekaidi muna 15:36 - 18:22.
6. Maabaho Paulo kohita mwana wake weketatu muna 18:23-20:38.
7. Kaidi Paulo kogwiligwa uko Yelusalemu muna isula ya 21-26.
8. Kuhelelo Paulo kogaligwa isi ya Loma muna isula ya 27-28.
1
1 Mwenevale Tofili. Muna ichitabu changu cha mwanduso, nyandika mbuli zose Yesu ziyatendile na kufundiza kusongela viyanduse usang'hano wake, 2 mbaka siku diya diyasoligwe kuhita kuulanga. Yang'hali hanasoligwa, kaweng'ha malagilizo kwa udaho wa Muhe Yelile watumigwa waja woyawasagule. 3 Kwa lusita lwa siku malongo mane hamwande ya ifa yake, Yesu kawalawilila miyanza mingi na kwa nzila nyingi kulagusa kuwa kweli kakala mgima. Wamuwona, nayo kalonga nawo mbuli za Ufalume wa Mulungu. 4 Viyaiting'hane nawo, kawalagiliza vino, “Sekemulawe Yelusalemu, mbali mugozele chitumetume chonimulongeleni, chitumetume chiya choyawalaganile Tati yangu. 5 Yohana kabatiza kwa mazi, mbali mweye siku ndodo hamwande mwizabatizigwa kwa Muhe Yelile.”
Yesu kosoligwa kuulanga
(Maliki 16:19-20; Luka 24:50-53)
6 Watumigwa viwaiting'hane na Yesu, wamuuza, “Mndewa, vino lusita luno kwizawabwelezela Waisilaeli Ufalume?”
7 Yesu kawalongela, “Lusita hebu msimu vikigwa kwa udaho wa Tati yangu, mweye siyo sang'hano yenu kuvimanya izakuwa zuwaki. 8 Mbali Muhe Yelile yahamwizilani, mwizahokela ludabwa, na mweye mwizakuwa wakalangama wangu uko Yelusalemu na muna isi ya Yudeya na muna isi ya Samaliya, na muna isi yose.”
9 Viyakomeleze kulonga yayo kasoligwa kuulanga, wose wakala womulola, maabaho wingu dingubika muna yameso yawo.
10 Viwakalile wang'hali wobunhula yameso yawo kuulanga Yesu viyakalile kosoligwa, bahobaho wanhu waidi wakalile wayawale viwalo vizelu chwee wema habehi yawo, 11 walonga, “Mweye wanhu wa Galilaya! Habali mwima hano mobunhula meso kuulanga? Yesu ino yoyasoligwe kumwenu kuhita kuulanga, kezabwela kaidi fana viyaviya vimumuwonile kohita kuulanga.”
Matiyasi kosaguligwa yasole nyafasi ya Yuda
(Masayo 27:3-10)
12 Maabaho watumigwa wabwela Yelusalemu kulawa kuna Ulugongo lwa Mizaituni, utali wa chilomita imwe kulawa kuna dibululu. 13 Viwafikile kuna dibululu, wengila muna ichiheleto cha uchanyha chiwakalile wokala. Nawo wakala Petili na Yohana na Yakobo na Andeleya na Filipo na Tomasi na Batulomayo na Masayo na Yakobo mwana wa Alufayo na Saimoni Zeloti na Yuda mwana wa Yakobo. 14 Wawo wose wagendelela kuiting'hana hamwe kutosa hamwe na wanaake waja na Maliya, mami yake Yesu, na wadodo zake Yesu wa chilume.
15 Siku dimwe muna zisiku izo, kukala na mting'hano wa wahuwila. Wahuwila wawo wakala gana na malongo maidi. Petili kema hagati yawo, kalonga, 16 “Ndugu zangu, ilondeka Maandiko Yelile yatimiye, Muhe Yelile kalonga kufosela Daudi na kalotela mbuli za Yuda, yoyawalongoze wanhu waja wowamgwilile Yesu. 17 Yuda kakala miyetu kwaviya kasaguligwa muladi chisang'hane nayo sang'hano ino.”
18 Yeye kagula mgunda kwa zihela ziyapatile kwa sang'hano yake ihile, kagwa muna umgunda uwo, katulika na utumbo wake wose ulawa kunze. 19 Wanhu wose wa Yelusalemu wahulika mbuli izo, ivo muna uulonzi wawo wautanga mgunda uwo Akelidana, fambulo jake “Mgunda wa damu.” 20 “Kwaviya yandikigwa muna Izabuli,
‘Kaye yake ikale bule,
munhu yoyose sekeyakale muna ikaye iyo.’ Iviya yandikigwa,
‘Munhu imwenga yamhe sang'hano yake.’ ”
21 Ivo yolondeka kumsagula munhu imwe kulawa muna iwanhu wailongoze na cheye siku zose Mndewa Yesu viyakalile hamwe na cheye, 22 kwandusila siku ziya Yohana viyakalile yang'hali kobatiza, mbaka siku diya Yesu viyasoligwe kulawa kumwetu kuhita kuulanga. Munhu iyo kolondeka yawe mkalangama miyetu wa kuzilibuka kwa Yesu.
23 Ivo wasagula mazina maidi, Yosefu yoyatangigwe Balisaba, iviya katangigwa Yusito, na imwenga Matiyasi. 24 Maabaho watosa, “Mndewa, weye koimanya mizoyo ya wanhu wose. Lelo uchilaguse munhu yelihi youmsagula muna iwanhu wano waidi 25 yamhe sang'hano ya utumigwa yoyailekile Yuda, ija yoyahitile hanhu hake mwenyewo.” 26 Maabaho wasagula imwe mwa wawo waidi kwa kuwatowela mhiya, na mhiya imgwila Matiyasi, nayo kongezigwa muna iwatumigwa longo na imwe.