6
Fãrụ́sị̃ rĩ pi zịkí Yẹ́sụ̃ ri ụ́ꞌdụ́ Sãbátã vé rĩ ã tã sĩ
(Mãtáyo 12:1-8; Mãrákõ 2:23-28)
1 Ụ́ꞌdụ́ ãlu Sãbátã sĩ, Yẹ́sụ̃ pi rikí ẹlịị́ mụzú ívé ꞌbá ꞌî pámvú ũbĩꞌbá rĩ pi be ọ́mvụ́ ãnyá vé ni agásĩ, ĩrivé ꞌbá ĩri ã pámvú ũbĩꞌbá rĩ pi ã ụrụkọ ní ãnyá rĩ pi ẽ drị̃ ucezú anyizú cizú. 2 Fãrụ́sị̃ rĩ pi ní Yẹ́sụ̃ ri zịzú kínĩ, “ꞌBávé tãị́mbị́ kĩnĩ, ã ngakí ẹ̃zị́ ụ́ꞌdụ́ Sãbátã vé rĩ gé ku pírí, ngá ĩmi ní tãị́mbị́ rĩ ŋõzú, ãnyá ẽ drị̃ ucezú anyizú cizú ụ́ꞌdụ́ Sãbátã vé rĩ gé rĩ ãꞌdi?”
3 Yẹ́sụ̃ ní újázú kộpi ní kĩnĩ, “Ĩmi lãkí tã ꞌbãgú Dãwụ́dị̃ ní ꞌoó ívé ꞌbá rĩ pi be sâ ẹ̃bị́rị́ ní kộpi fụzú rĩ gé rĩ kuyé? 4 ꞌBãgú Dãwụ́dị̃ nga fií Jó Múngú vé rĩ agá ꞌdãá, íꞌdụ́ pánga ĩ ní údé ꞌbãá kuú Múngú ẹndrẹtị gé tã be uletere ꞌyéŋá atala rĩ pi ní rií nyaá nĩ rĩ nyaá, sẽ ụrụkọ ni nyaá ívé ꞌbá rĩ pi ní.” 6:4 1 Sãmũélẽ 21:1-6 5 Yẹ́sụ̃ ní kúru ꞌyozú kộpi ní kĩnĩ, “Ma ꞌBá Mvá ꞌi, ma Úpí ụ́ꞌdụ́ Sãbátã vé rĩ* 6:5 Úpí ụ́ꞌdụ́ Sãbátã vé rĩ: Yãhụ́dị̃ rĩ pi ri ụ́ꞌdụ́ Sãbátã vé rĩ ígá kínĩ, Múngú gbi ngá ꞌbụ̃ gé rĩ pi vũ drị̃gé rĩ pi be céré ꞌdụ caá ụ́ꞌdụ́ ázíyá, kúru ĩri ní uvuzú ụ́ꞌdụ́ Sãbátã vé rĩ gé. Múngú ri ꞌyéŋá Úpí Sãbátã vé ni, kúru Yẹ́sụ̃ kĩnĩ, ꞌi Úpí Sãbátã vé ni, kĩnĩ ꞌi Múngú ꞌi. ꞌÍ lã Wụ̃ngárá 20:8-11. drị̃gé ãmbúgú nĩ.”
Yẹ́sụ̃ ídrí ágó ãzi drị́ be ꞌbẽléꞌbéle ni ụ́ꞌdụ́ Sãbátã vé rĩ gé
(Mãtáyo 12:9-14; Mãrákõ 3:1-6)
6 Ụ́ꞌdụ́ Sãbátã vé rĩ ãzi gé, Yẹ́sụ̃ ní mụzú fizú Jó Múngú ri Zịzú rĩ agá ꞌdãá, ĩri ní rizú ꞌbá rĩ pi ímbázú, ị́sụ́ ágó ãzi drị́ ẹ̃ndẹ́pị be ꞌbẽléꞌbéle ni jó rĩ agá ꞌdãáꞌdã. 7 Fãrụ́sị̃ rĩ pi ꞌbá tãị́mbị́ ímbáꞌbá rĩ pi be, rikí lẹ́tị ndãá, ĩ tõkí rí Yẹ́sụ̃ ri ãní bẽnĩ, kộpi tẽkí nyo rií Yẹ́sụ̃ ri ndreé, dõ tãnâ ĩri ágó ꞌdĩri ídrí ụ́ꞌdụ́ Sãbátã vé rĩ gé rá. 8 ꞌBo Yẹ́sụ̃ nị̃ tã kộpi ní rií ụ̃sụ̃ụ́ rĩ rá, ĩri ní ꞌyozú ágó drị́ be ꞌbẽléꞌbéle rĩ ní kĩnĩ, “ꞌÍ nga ụrụ, mí ímụ́ pá tuú ꞌbá rĩ pi ẹndrẹtị gé ꞌdĩgé.” Ágó rĩ ní íngázú ímụ́zú.
9 Yẹ́sụ̃ ní kúru ꞌyozú Fãrụ́sị̃ rĩ pi ní ꞌbá tãị́mbị́ ímbáꞌbá rĩ be kĩnĩ, “Á lẽ drĩ ĩmi zịị́, ngá ĩ ní lẽé ã ꞌokí ụ́ꞌdụ́ Sãbátã vé rĩ gé rĩ ãꞌdi? Ã ꞌokí tã múké yã, dõku ã ꞌokí tã ũnjí? Ẽ ídríkí ꞌbá rĩ pi yã, dõku ã úꞌdị́kí ꞌbá rĩ pi?”
10 Yẹ́sụ̃ ní ꞌbá rĩ pi úndrézú ꞌí gãrã gá sĩ kụ́rụ̃, ĩri ní ꞌyozú ágó rĩ ní kĩnĩ, “Mí ũjũ mî drị́.” Ágó rĩ ní ꞌî drị́ ũjũzú. Ágó rĩ ẽ drị́ gõ ícá múké. 11 ꞌBo ꞌbá tãị́mbị́ ímbáꞌbá rĩ pi Fãrụ́sị̃ rĩ pi be, kộpi ã ꞌa ve Yẹ́sụ̃ ní ũnjí ũnjí. Kộpi ꞌbãkí rií Yẹ́sụ̃ ã tã lií, lẽzú ĩri ꞌdịzú drãzú ꞌdĩísĩ rá.
Yẹ́sụ̃ ũpẽ ꞌbá áyúãyũ ni pi mụdrị́ drị̃ ni ị̃rị̃
(Mãtáyo 10:1-4; Mãrákõ 3:13-19)
12 Ụ́ꞌdụ́ ãzi sĩ, Yẹ́sụ̃ nga tụụ́ mụụ́ írã drị̃gé Múngú ri zịị́, zị Múngú ri ꞌdãlé ị́nị́ be rã. 13 Ãngũ rĩ kã ọ́wụ́, ĩri ní ívé ꞌbá ꞌî pámvú ũbĩꞌbá rĩ pi zịzú ímụ́zú ꞌí vúgá nõlé, ũpẽ ꞌbá mụdrị́ drị̃ ni ị̃rị̃ adrií ívé ꞌbá áyúãyũ ni pi† 6:13 ꞌBá áyúãyũ rĩ pi: ꞌBá áyúãyũ rĩ pi, Yẹ́sụ̃ sẽ kộpi ní ũkpõ, ri kộpi pẽé mụụ́ ꞌbá rĩ pi ímbá, índrí ũnjí rĩ pi údró, ãzini tã ãyãzú ãyãyã ni pi ꞌoó. rú. 14 ꞌBá ĩri ní ũpẽé rĩ pi ã rụ́ ꞌdĩ, Sị̃mọ́nã (ĩri ní zịị́ Pétẽró rĩ ꞌi), ẹ́drị́pị Ãndẽréyã ꞌi, Yũwánĩ ꞌi, Yũwánĩ ẹ́drị́pị Yõkóbũ ꞌi, Pĩlípũ ꞌi, Bãtĩlĩmáyõ ꞌi,‡ 6:14 Bãtĩlĩmáyõ: Bãtĩlĩmáyõ ri ĩ kpá zị Nãtãnãyélẽ ꞌi. ꞌÍ lã Yũwánĩ 1:45. 15 Mãtáyo ꞌi, Tómã ꞌi, Yõkóbũ Ãlãfáyõ mvọ́pị ꞌi, Sị̃mọ́nã úvá ꞌbãápi ꞌbá ívé rĩ pi ẽ ị́sụ́kí rí drị̃wãlã rĩ ꞌi, 16 Yụ́d㧠6:16 Yụ́dã: Yụ́dã ri ĩ kpá zị Tãdáyõ ꞌi. ꞌÍ lã Mãtáyo 10:3; Mãrákõ 3:18. Yõkóbũ mvọ́pị ꞌi, ãzini Yụ́dã Ĩsĩkãrĩyótã gõópi Yẹ́sụ̃ ã ũli ꞌbeépi rĩ ꞌi.
Yẹ́sụ̃ ímbá ꞌbá rĩ pi, ãzini ídrí ꞌbá drã be rĩ pi
(Mãtáyo 4:23-25)
17 Yẹ́sụ̃ pi ívé ꞌbá ꞌî pámvú ũbĩꞌbá rĩ pi be, kộpi kâ ísị́ ímụ́zú írã drị̃gé ꞌdãásĩ, kộpi ímụ́kí áwí adrií kuú ãngũ kpãkpã ni gé. Ĩrivé ꞌbá ĩri ã pámvú ũbĩꞌbá rĩ pi ã ụrụkọ kárákará tukí pá kuú ꞌdãá. Ãzini ꞌbá bị́trị́ká íngáꞌbá ãngũ Yụ̃dáyã vé rĩ gé, kụ̃rụ́ Yẹ̃rụ́sãlémã vé rĩ gé, kụ̃rụ́ Táyã vé rĩ gé, ãzini kụ̃rụ́ Sĩdónã vé rĩ gé rĩ pi be úmúkí ĩ céré kuú ꞌdãá. 18 Kộpi ímụ́kí tã Yẹ́sụ̃ tị gé rĩ yịị́, kộpi lẽkí Yẹ́sụ̃ ẽ ídrí ĩ. ꞌBá riꞌbá ĩzãngã nyaꞌbá índrí ũnjí rĩ pi drị́gé rĩ pi, Yẹ́sụ̃ ídrí kộpi rá. 19 ꞌBá ãlu ãlu lẽ Yẹ́sụ̃ ã rụ́ꞌbá úló, ãꞌdiãtãsĩyã ũkpõ ꞌbá ídrízú rĩ íbí ĩfũú rụ́ꞌbá ni gélésĩ, ídrí ꞌbá rĩ pi ãrẽvú céré.
Tãkíri ãzini ĩzãngã
(Mãtáyo 5:1-12)
20 Yẹ́sụ̃ ní ꞌi újázú ívé ꞌbá ꞌî pámvú ũbĩꞌbá rĩ pi ndrezú, ĩri ní ꞌyozú kĩnĩ,
“Ĩmi ꞌbá ngá ãkó rĩ pi, ĩmi ímụ́ tãkíri ị́sụ́ rá,
ãꞌdiãtãsĩyã mãlũngã Múngú vé rĩ ímụ́ adri ĩmivé ni.
21 Ĩmi ꞌbá ẹ̃bị́rị́ ní rií fụụ́ rĩ pi, ĩmi ímụ́ tãkíri ị́sụ́ rá,
ãꞌdiãtãsĩyã ĩmi ímụ́ ngá ị́sụ́ ẹ́pị́zú ãní rá.
Ĩmi ꞌbá riꞌbá ãá ngoꞌbée rĩ pi, ĩmi ímụ́ tãkíri ị́sụ́ rá,
ãꞌdiãtãsĩyã ĩmi ímụ́ ọ̃gụ́ngárá gụ rá.
22 ꞌBá rĩ pi ndrekí dõ ĩmi ũnjí,
kộpi gãkí dõ ĩmi sĩ, kộpi dõ ri ĩmi uꞌda,
kộpi dõ ri ĩmi rụ́ ꞌyo ũnjí ꞌBá Mvá vé tã sĩ, ĩmi ímụ́ tãkíri ị́sụ́ rá.
23 “Ọ́tụ́ kộpivé ẹ́tẹ́pị́ị ꞌokí nyo nẹ́bị̃ rĩ pi ꞌdíni. Kúru tã ꞌdĩꞌbée kãdõ ímụ́ ĩ ꞌoó, lẽ ĩmi adrikí ãyĩkõ sĩ, ãꞌdiãtãsĩyã Múngú ri ímụ́ ĩmi ũfẽ ꞌbụ̃ gé ꞌdãlé rá.
24 “ꞌBo ĩzãngã rĩ úmvúlésĩ ímụ́ adri ĩmivé ni, ĩmi adriꞌbá ãꞌbú be ambamba ꞌdĩꞌbée,
ãꞌdiãtãsĩyã ĩmi ị́sụ́kí ãyĩkõ nyọ̃ọ́kụ́ drị̃gé nõgó gí.
25 Ĩzãngã rĩ úmvúlésĩ ímụ́ adri ĩmivé ni, ĩmi ꞌbá adriꞌbée ãnyãngã be kárákará ꞌdĩꞌbée,
ãꞌdiãtãsĩyã ĩmi úmvúlésĩ ímụ́ adri ẹ̃bị́rị́ sĩ.
Ĩzãngã rĩ úmvúlésĩ ímụ́ adri ĩmivé ni, ĩmi riꞌbá ọ̃gụ́ngárá gụꞌbá ꞌdĩꞌbée,
ãꞌdiãtãsĩyã ĩmi úmvúlésĩ ímụ́ ĩzãngã ị́sụ́, ãzini ĩmi ãá ngo.
26 Ĩzãngã rĩ úmvúlésĩ ímụ́ adri ĩmivé ni, ĩmi ꞌbá ĩ ní rií íngúngũ ꞌdĩꞌbée,
ãꞌdiãtãsĩyã ĩmi ẹ́ꞌbị́pị́ị rikí nyo ọ́tụ́ nẹ́bị̃ ũnjó rú rĩ pi íngú ꞌdĩri tị́nị.”
Lẽ ĩmi lẽkí ĩmivé ariꞌba rĩ pi lẽlẽ
(Mãtáyo 5:38-48; 7:12a)
27 “ꞌBo ĩmi riꞌbá ma yịꞌbá ꞌdĩꞌbée, á lẽ ꞌyoó ĩmi ní ꞌdíni, lẽ ĩmi lẽkí ĩmivé ariꞌba rĩ pi lẽlẽ, lẽ ĩmi ꞌokí tã múké ꞌbá ĩmi ndreꞌbá ũnjí rĩ pi ní. 28 Ĩmi zịkí Múngú ri, ã sẽ rí tãkíri ꞌbá ĩmi wãꞌbá rĩ pi ní, ãzini ꞌbá ĩmi ꞌoꞌbá ũnjí rĩ pi ní. 29 ꞌBá ãzi sa dõ mî gbángírí, mí újá ĩri ní ãzi rĩ, ã sa. ꞌBá ãzi ꞌdụ dõ mívé bõngó akoóko rĩ, ꞌí sẽ ĩri ní mívé bõngó ágá vé rĩ ĩndĩ. 30 ꞌBá ãzi zị dõ ngá mí vúgá, ꞌí sẽ ĩri ní ngá ĩri ní zịị́ rĩ. ꞌBá ãzi ꞌdụ dõ ngá mívé ni, lẽ mî zị gõó vúlé ku. 31 Lẽ ĩmi ꞌokí tã múké ꞌbá ụrụkọꞌbée ní, sụ̃ ĩmi ní lẽé kộpi ã ꞌokí ĩmi ní rĩ tị́nị.
32 “Ĩmi lẽkí dõ ꞌyéŋá ꞌbá ĩmi lẽꞌbá rĩ pi áyu, Múngú ri nyo ícó ĩmi ní tãkíri sẽ rá? Ị́sụ́zú ꞌbá ũnjĩkãnyã ꞌoꞌbá rĩ pi lẽkí kpá ꞌbá ĩ lẽꞌbá rĩ pi ĩndĩ. 33 Ĩmi ꞌokí dõ tã múké rĩ ꞌyéŋá ꞌbá ĩmi ꞌoꞌbá múké rĩ pi ní, ĩmi tãkíri ị́sụ́ íngóni? Ị́sụ́zú ꞌbá ũnjĩkãnyã ꞌoꞌbá rĩ pi ri ẹ́sị́ múké ꞌbã ꞌbá ĩ ꞌoꞌbá múké rĩ pi ní. 34 Ĩmi dõ ꞌyéŋá ri ngá sẽ mẹ̃rị́ rú ꞌbá ícóꞌbá mẹ̃rị́ rĩ ũfẽꞌbá rá rĩ pi ní, ngá múké ĩmi ní ị́sụ́ ꞌa ni gé ꞌdĩgé rĩ ãꞌdi? ꞌBá ũnjĩkãnyã ꞌoꞌbá rĩ pi kpá ri ngá sẽ ꞌbá ũnjĩkãnyã ꞌoꞌbá rĩ pi ní mẹ̃rị́ rú ĩndĩ, ãꞌdiãtãsĩyã kộpi ụ̃sụ̃kí kínĩ, ngá ĩ ní sẽé rĩ, ĩ ícó ũfẽ gõ ĩ ní vúlé rá.
35 “ꞌBo lẽ ĩmi lẽkí ĩmivé ariꞌba rĩ pi lẽlẽ, lẽ ĩmi ꞌokí kộpi múké. Lẽ ĩmi sẽkí mẹ̃rị́ kộpi ní, lẽ ĩmi ꞌbãkí ẹ́sị́ ꞌyozú kínĩ, kộpi ã újákí ngá ĩmi ní sẽé mẹ̃rị́ rú rĩ gõó vúlé ꞌdíni ku. Kúru ĩmi ímụ́ ãndẽma ị́sụ́ ãmbúgú. ꞌBụ̃ gé ꞌdãlé, ĩmi ímụ́ adri anji Múngú Ũkpõ ꞌDị́pa vé ni, ãꞌdiãtãsĩyã ĩrivé ẹ́sị́ múké ꞌbá õwõꞌdĩfô sẽꞌbá ku rĩ pi ní, ãzini ꞌbá ũnjĩkãnyã ꞌoꞌbá rĩ pi ní. 36 Lẽ ĩmî ẹ́sị́ ã adri ĩdríkídri ꞌbá ụrụkọꞌbée ní, sụ̃ ĩmi Ẹ́tẹ́pị ꞌbụ̃ gé rĩ ẽ ẹ́sị́ ní adrií ĩdríkídri ĩmi ní rĩ tị́nị.
à ꞌyokí ꞌbá ãzi vé tã ũnjí ku
(Mãtáyo 7:1-5)
37 “Lẽ ĩmi lịkí tã ꞌbá ãzi drị̃gé ku, ã lịkí rí kpá tã ĩmi drị̃gé ku. Lẽ ĩmi ꞌyokí ꞌbá ãzi ní ĩri ꞌbá ũnjí ꞌdíni ku, ã ꞌyokí rí kpá ĩmi ꞌbá ũnjí ku. Lẽ ĩmi trũkí ꞌbá ụrụkọꞌbée ĩvé ũnjĩkãnyã agásĩ rá, Múngú ã trũ rí ĩmi ĩmivé ũnjĩkãnyã agásĩ bẽsĩnĩ. 38 Ĩmi sẽkí dõ ngá ꞌbá ãzi ní, ĩ kpá újá sẽ ĩmi ní ãmbúgú. Ĩ ngá rĩ ụ̃ꞌbị̃ ĩmi ní ãmbúgú, ĩ ũmĩmĩ, ĩ ya, drị̃ ni ri ayi vũgá sĩ, ĩ kúru dã ĩmivé ngá agá. Ngá ĩmi ní ngá ụ̃ꞌbị̃zú rĩ, ĩ kpá gõ ngá ụ̃ꞌbị̃ sẽ ĩmi ní ãní.”
39 Yẹ́sụ̃ gõ ꞌbá rĩ pi ní nãpí ãzi ũlũú kĩnĩ, “ꞌBá mị be ẹ̃sị̃ị́pi gí rĩ nyo ícó ọ́gụ́pị mị be ẹ̃sị̃ị́pi gí rĩ se mụzú ꞌí vúgá sĩ rá? Kộpi ícókí nyo uꞌdeé ị̃rị̃trọ́ ꞌbụ́ agá ku? 40 ꞌBá ĩ ní rií ímbá rĩ ícó ꞌbá ĩ ímbápi rĩ ndẽé ku, ꞌbo ímbákí dõ ꞌbá rĩ gí, ĩri ímụ́ adri sụ̃ ꞌbá ꞌi ímbápi rĩ tị́nị.”
41 “Mi ngá mãdãŋá ꞌdeépi mí ọ́gụ́pị mị gé rĩ ndre rá pírí, ꞌbo ngá ꞌdeépi mí mị gé usegúgú ꞌdĩri, ꞌí ndre ku ãsĩ? 42 Mi ícó ꞌyo mívé ũndĩ ní, ꞌí sẽ mâ ĩpẽ ngá ꞌdeépi mí mị gé ꞌdĩri ãmvé, ꞌbo ngá ꞌdeépi mí mị gé usegúgú ꞌdĩri, ꞌí ndre ku ãsĩ? Mi ꞌbá riípi mi ꞌbãápi kú tã bẽ pịrị ꞌdĩri, lẽ mî ĩpẽ ngá ꞌdeépi mí mị gé usegúgú ꞌdĩri ũgbále, mí íbí rí ngá ꞌdeépi mí ọ́gụ́pị mị gé rĩ ĩpẽé ndõ.
Pẹtị múké rĩ ĩ nị̃ ámá ĩrivé ũꞌa sĩ
(Mãtáyo 7:17-20; 12:34b-35)
43 “Pẹtị múké rĩ, ícó ꞌaá ũꞌa be ũnjí ku, pẹtị ũnjí rĩ, ícó ꞌaá ũꞌa be múké ku. 44 Ĩ pẹtị rĩ nị̃ ámá ĩrivé ũꞌa sĩ. ꞌBá ãzi ícó pẹtị ĩ ní zịị́ fị́gị̃ ꞌdĩri vé ũꞌa ĩtĩí pẹtị ũcékúcé be ni sị́gé ku, dõku ꞌbá ãzi ícó vị́nyọ̃ vé ũꞌa ĩtĩí pẹtị túngú ni sị́gé ku. 45 ꞌBá múké rĩ, ĩri tã múké ꞌo, ãꞌdiãtãsĩyã ĩrivé ẹ́sị́ múké. ꞌBá ũnjí rĩ, ĩri tã ũnjí ꞌo, ãꞌdiãtãsĩyã ĩrivé ẹ́sị́ ũnjí. Átángá ĩri ní átá rĩ, ĩri íbí íngá ĩri ẹ́sị́ agá.”
Nãpí ꞌbá ị̃rị̃ jó sịꞌbá rĩ pi vé rĩ
(Mãtáyo 7:24-27)
46 Kúru Yẹ́sụ̃ ní ꞌyozú kĩnĩ, “Ĩmi ri ma zị ‘Úpí, Úpí’, tã má ní lũú ĩmi ní rĩ, ĩmi ꞌdụkí ngaá ku ãsĩ? 47 ꞌBá mávé tã yịị́pi rá, tã ni ꞌdụụ́pi ngaápi rá rĩ, 48 ĩri adri sụ̃ ꞌbá jó sịị́pi írã drị̃gé, ꞌbụ́ ni gaápi kụụ́pi vũgá ꞌdãá rĩ tị́nị. Yị̃ị́ kã tị̃ị́ jó rĩ ĩmũlũú lẽé jó rĩ ayaá íꞌdé vũgá, jó rĩ árí kuyé, ãꞌdiãtãsĩyã sịkí jó rĩ ũkpó ũkpó. 49 ꞌBo ꞌbá mávé tã yịị́pi rá, tã ni ꞌdụụ́pi ngaápi ku rĩ, índré sụ̃ ꞌbá jó sịị́pi nyọ̃ọ́kụ́ agá, ndụ̃ụ́ ni ãꞌbãápi ũkpó ũkpó kuyé rĩ tị́nị. Yị̃ị́ kã tị̃ị́ jó rĩ ĩmũlũú, ze jó rĩ ũŋõó íꞌdé vũgá.”
6:4 6:4 1 Sãmũélẽ 21:1-6
*6:5 6:5 Úpí ụ́ꞌdụ́ Sãbátã vé rĩ: Yãhụ́dị̃ rĩ pi ri ụ́ꞌdụ́ Sãbátã vé rĩ ígá kínĩ, Múngú gbi ngá ꞌbụ̃ gé rĩ pi vũ drị̃gé rĩ pi be céré ꞌdụ caá ụ́ꞌdụ́ ázíyá, kúru ĩri ní uvuzú ụ́ꞌdụ́ Sãbátã vé rĩ gé. Múngú ri ꞌyéŋá Úpí Sãbátã vé ni, kúru Yẹ́sụ̃ kĩnĩ, ꞌi Úpí Sãbátã vé ni, kĩnĩ ꞌi Múngú ꞌi. ꞌÍ lã Wụ̃ngárá 20:8-11.
†6:13 6:13 ꞌBá áyúãyũ rĩ pi: ꞌBá áyúãyũ rĩ pi, Yẹ́sụ̃ sẽ kộpi ní ũkpõ, ri kộpi pẽé mụụ́ ꞌbá rĩ pi ímbá, índrí ũnjí rĩ pi údró, ãzini tã ãyãzú ãyãyã ni pi ꞌoó.
‡6:14 6:14 Bãtĩlĩmáyõ: Bãtĩlĩmáyõ ri ĩ kpá zị Nãtãnãyélẽ ꞌi. ꞌÍ lã Yũwánĩ 1:45.
§6:16 6:16 Yụ́dã: Yụ́dã ri ĩ kpá zị Tãdáyõ ꞌi. ꞌÍ lã Mãtáyo 10:3; Mãrákõ 3:18.