Philippians
Hay Aat Ten Liblu
Hay Nangitudo' eten Liblu: hi Apostoles Paul di nangipitudo', ya hi Timothy di nangitudo' (1:1).
Hay Nangitud'anda eten Liblu: (1) nan membron di himba'an ad Philippi, ya (2) nan mun'endog hinan himba'an hidi, ya (3) nan baal di mun'endog hidi (1:1).
Hay Pohdon nan Ngadan ten Liblun Ibaga: hiyay ngadan di ohan siudad hinan Provinciad Macedonia hi ad Greece.
Hay Gutud hi Nangitud'anan ten Liblu: gulat ta nuntudo' da Apostoles Paul eten liblud Ephesus at 56 A.D. nin di gutudna, mu gulat ta ad Rome di nangitud'anda at 61 unu 62 A.D. nin di gutudna.
Hay Teman ten Liblu: nan numbino'ob'on an ipa'innilan Apostoles Paul hinan iPhilippi.
Hay Outline ten Liblu:
Hay ipa'innilan Apostoles Paul hinan iPhilippi ya nan aat di LUWALUNA (1:1-11)
Hay ipa'innilan Apostoles Paul hinan iPhilippi ya nan aat di NIBALUDANA (1:12-26)
Hay ipa'innilan Apostoles Paul hinan iPhilippi ya nan aat di ATONDA (1:27—2:18)
Hay ipa'innilan Apostoles Paul hinan iPhilippi ya nan aat di PUMBIHHITAANDA (2:19-30)
Hay ipa'innilan Apostoles Paul hinan iPhilippi ya nan aat di DOCTRINADA (3:1-21)
Hay doctrinadah aat di pun'am'amlonganda (3:1)
Hay doctrinadah aat di abaliwanda (3:2-11)
Hay doctrinadah aat di tawidda (3:12-21)
Hay ipa'innilan Apostoles Paul hinan iPhilippi ya nan aat di UGALIDA (4:1-9)
Hay ipa'innilan Apostoles Paul hinan iPhilippi ya nan aat di OFFERINGSDA (4:10-20)
Hay ipa'innilan Apostoles Paul hinan iPhilippi ya nan aat di MUNꞋAPNGAN DIDA (4:21-22)
Hay ipa'innilan Apostoles Paul hinan iPhilippi ya nan aat di MUNWAGAH AY DIDA (4:23).
1
1 Heten tudo' ya nalpun ha"in an hi Paul an ten duwa amin Timothy an muntudo' ti da'mi goh di baal Jesu Kristu. Ya ten itud'anmi da'yun tatagun Apo Dios ad Philippi* Nan siudad ad Philippi ya ma'al'ali ti nan haad nan tatagun numpunhituh di ya nipaddung hinan haad di numpunhitud Rome an kapitulyun di pumpapto'andan iRome. Ya ta"on un wah nan Provinciad Macedonia hi awadan nan babluy ad Greece mu inting'in nan iPhilippi di aatda damdama ti bo'onda iGreece ti dida anuy immannung an iRome, at nunlubungdah nan lubung di iRome an bo'on nan lubung di iGreece (Ac. 16:21), ya hay hapit di iRome an Latin di inhapitda an bo'on nan hapit di iGreece, hiyaat un imbaag da Paul ay Silas an iRomeda goh (Ac. 16:37-38). Nan do'ol an numpunhitud Philippi ya diday nangelpah (unu retired) hi atindaluda, hiyaat un manghan di Hudyuh di, at mid di himba'andah di (Ac. 16:13), ya agguy imbaag Paul hinan Old Testament ay didah din tudo'nan dida ti manu ay ya agguyda inilay aatna. Ya hay nalpuwan di ngadan ten siudad ya nan ngadan nan Alin hi Philip II an numpapto' ad Macedon an hi aman nan Alin hi Alexander an Nidugah. an kumulug ay Jesu Kristu, ya da'yu goh an mun'endog ay dida, ya nan baal di mun'endog.
2 Hi Apo Dios ni' an hi Ama tu'u ya hi Apu tu'un hi Jesu Kristu ya ipadutu' da'yu, ya ipalenggop da'yu.† Inusal Apostoles Paul di duwan kalahin di apnga eden timpu. Hay nahhun hi inalina an ipadutu' da'yu (unu charis) ya apngan di iGreece, ya nan netob an inalina an ipalenggop da'yu (unu shalom) ya apngan di Hudyu.
Hay Nangiluwaluan Paul hinan iPhilippi ay Apo Dios
3 Wa ay ta ninomnom'u da'yu ya gunna' munyaman ay Apo Dios. 4 Ya an amin hinan punluwalua' ya mun'am'amlonga' hi pangiluwalua' ay da'yu 5 ti ongol di imbadangyun ha"in hi nipa'innilaan di aat nan Maphod an Ulgud an nete"ah din kimmuluganyu ta engganad ugwan. 6 Ya mundenola' ti hi Apo Dios an bimmadang hi kimmuluganyu ya itultuluyna an mangipaphod hi niyatanyun Hiyah engganah tun pumbangngadan Jesu Kristu.
7 Umat hinay punnomnoma' ay da'yu ti nidugah di namhod'un da'yu, ya nitagam ayuh nan homo' Apo Dios ay ha"in. Da'yuy namadang ay ha"in hidin immuy'u nangitudtuduwan hinan Maphod an Ulgud Jesu Kristu. Ya ten engganad ugwan ya wah tua' hitun baludan, ya immannung an nidugah di homo'yun ha"in. 8 Ya inilan Apo Dios di umi'ikaya' an mannig ay da'yu ti ongol di namhod'un da'yu an dumalat ay Jesu Kristu.
9 At hiyanan gun'u iluwalun Apo Dios ta mihamad di pumpopohhodanyu‡ Hiyah ne hapit an agape hinan hapit di iGreece. ta ma'ud'udman di inilayuh aatna ta abalinanyun mangimmatun hinan pohdonah atonyu, 10 ya ta innilaonyuy ma"aphod an pangat ta mi'id di ah'upan Jesu Kristuh baholyuh tun pumbangngadana. 11 Ya badangan ni' da'yun Jesu Kristu ta an amin di atonyu ya maphod ta adayawan Apo Dios.
Hay Atagun Paul di A'innilaan di Anabagtun Kristu
12 Pohdo' an innilaonyun i'ibba' an nan na'na'at ay ha"in ya maphod di numbalinana ti dimmalat tun nibaluda', ya hiyay niyal'allaan di niwa'atan nan Maphod an Ulgud Kristu. 13 Ti an amin hitun tataguh tu an ta"on un tun titindaluh nan palasyun mun'adug ay ha"in§ Hay nibaludan Paul ya ad Rome, ya nan udumnan tindalun nun'adug hinan ali ya hin'umu'uddum ya inyadugda goh hiya ta adi lumayaw. Ya hay ninomnom nan udum hi nabaludana ya nan abungna tuwalid Rome an impalia'na (Ac. 28:16, 30), mu hay alyon di udum ya bo'on nin ti (1) oh'ohhay tindalun nun'adug ay hiyah di (Ac. 28:16), ya (2) nabangkelengan hiya (Phil. 1:13, 17), ya (3) bo'on heney ustuh baludan ti abung. At nibalud anuh nan na'ahhamad an Baludan an Mamertine an mid ah mabalin hi lumayaw. Mu hay kulugon nan do'do'ol an evangelicals hi awadana ya nan abanganan abung an umat hinan nitudo' hinan footnote di Ac. 28:30. ya an amin di udumnan tatagu ya iniladan nabangkelengana' eten baludan,* Mid mapto' ya nibalud hiyah din 61 AD. ya ininniladan nibaluda' an dumalat nan pangitudtuduwa' hinan Hapit Apo Dios. 14 Ya dimmalat nan nabaluda' goh ya immongol di pangulug nan do'do"ol an i'ibba tu'uh tu ay Apu tu'u, at abigabigat ya gun bumi'ah di tuliddan mangul'ulgud hinan Hapit Apo Dios ti adida tuma'ot.
15 Ya manu ti wadaday udum an mangitudtuduh aat Kristu an dumalat di amohdan ha"in ti penhoddan diday ma'al'alin muntudtudu. Mu wadaday udum an mangihihi'al an maphod di nomnomdah nan puntamuanda 16 an dumalat di namhoddan ha"in ti iniladan pento'a' ay Apo Dios an mangita'dog hinan mitudtudu an nan Maphod an Ulgudna. 17 Mu nan udumnan inali' ya bo'on hay ninomnomdah maphod di dimmalat hi pun'ul'ulgudandah aat Kristu ti mumpunghanda, ya hay ninomnomda ya unda mamaon di ligat'uh tun nabaluda'.
Mu ta"on hi un umat hinay udum ya mun'am'amlonga' 18 ti hay aptan ay ha"in ya nan ipa'innilaan nan tudtudu an nan aat Kristu an ta"on un maphod unu nappuhiy wah nomnom nan udum an muntudtudu 19 ti inila' an dumalat di pangiluwaluanyun ha"in ya nan badang nan Na'abuniyanan an Lennawa ya mibo'tana'. 20 Ya hay pohdo' ya anggay ya nan hahalimido' ya ta mi'id di ato' hi ababain hi pangata' hinan tamu' ti namamad ugwan an gutud, mu ta wadaat di tulid'un mangat hinan ipabagbagtuan Jesu Kristu an ta"on un hiyay dumalat hi ataya'. 21 Ti ad ugwan an matagua' ya hay adayawan Kristuy pohdo' an aton, mu wa ay goh ta matoya' ya inyal'allanan mun'am'amlonga' ti umuya' hi awadana. 22 Mu gulat ta du'du"oy di atagua' ta do'do"ol di tamua' hitun nidat an tamu' ya agguy'u inilay pilio' hi un hay ataya' unu hay atagua'. 23 At mundinugway nomnomo' ti pohdo' an taynan tun atagua' ta way ato' an umuy hi wadan Kristu ti hiyah ne ma"aphod, 24 mu hay mahapul ya matagua' ta way ato' an bumadang ay da'yu. 25 Mu inila' an tumagua' ti mahapula' ay da'yu ta way ato' an mihinan da'yu† Mid mapto' ya immannung an naliblih Paul hinan nabaludanad Rome, ya hidiy ohan lugal an immayanah nan miyapat an numbiyaheanan nummisyonari. ta badanga' da'yu ta mihamad di pangulugyun Kristu, ta omongol di pun'amlonganyu. 26 Ya wa adya ta umalia' ay da'yu ya ma'udman di pangedenolanyun ha"in ti nan iddumanyun Jesu Kristu.
27 Ya ta"on un way ma'at ay ha"in mu hay aptan ya iluludyuy pangulugyuh nan Maphod an Ulgud Kristu. At ta"on hi unna' umalin mannig ay da'yu unu adi ya maphod di donglo' hi aatyu an waday pun'u'unnudanyun amin an mangita'dog hinan mitudtuduh aat nan Maphod an Ulgud Kristu. 28 Ya adi ayu matmatta'ot hinan mamohol ay da'yu ta panginnilaandan ma'abakda ti mamoltada, at milahhindan Apo Dios hi munnononnong, ya da'yuy pangabakon Apo Dios hi pamaliwanan da'yu ti mi'id di udum hi bumaliw ay da'yu an anggay Hiya! 29 Ti hay namto'an Apo Dios ay da'yu ya bo'on ya anggay di panguluganyun Kristu mu munligat ayu an dumalat nan pangulugyun Hiya. 30 At hiyanan an amin tu'u ya mi'hangga tu'uh nan buhul Apo Dios. Ti tinnigyun nidugah di nunligligata' an dimmalat Hiya, ya ta"on ad ugwan ya inaynayun'un mi'hanggah nan do'ol an buhulna.
*1:1 Nan siudad ad Philippi ya ma'al'ali ti nan haad nan tatagun numpunhituh di ya nipaddung hinan haad di numpunhitud Rome an kapitulyun di pumpapto'andan iRome. Ya ta"on un wah nan Provinciad Macedonia hi awadan nan babluy ad Greece mu inting'in nan iPhilippi di aatda damdama ti bo'onda iGreece ti dida anuy immannung an iRome, at nunlubungdah nan lubung di iRome an bo'on nan lubung di iGreece (Ac. 16:21), ya hay hapit di iRome an Latin di inhapitda an bo'on nan hapit di iGreece, hiyaat un imbaag da Paul ay Silas an iRomeda goh (Ac. 16:37-38). Nan do'ol an numpunhitud Philippi ya diday nangelpah (unu retired) hi atindaluda, hiyaat un manghan di Hudyuh di, at mid di himba'andah di (Ac. 16:13), ya agguy imbaag Paul hinan Old Testament ay didah din tudo'nan dida ti manu ay ya agguyda inilay aatna. Ya hay nalpuwan di ngadan ten siudad ya nan ngadan nan Alin hi Philip II an numpapto' ad Macedon an hi aman nan Alin hi Alexander an Nidugah.
†1:2 Inusal Apostoles Paul di duwan kalahin di apnga eden timpu. Hay nahhun hi inalina an ipadutu' da'yu (unu charis) ya apngan di iGreece, ya nan netob an inalina an ipalenggop da'yu (unu shalom) ya apngan di Hudyu.
‡1:9 Hiyah ne hapit an agape hinan hapit di iGreece.
§1:13 Hay nibaludan Paul ya ad Rome, ya nan udumnan tindalun nun'adug hinan ali ya hin'umu'uddum ya inyadugda goh hiya ta adi lumayaw. Ya hay ninomnom nan udum hi nabaludana ya nan abungna tuwalid Rome an impalia'na (Ac. 28:16, 30), mu hay alyon di udum ya bo'on nin ti (1) oh'ohhay tindalun nun'adug ay hiyah di (Ac. 28:16), ya (2) nabangkelengan hiya (Phil. 1:13, 17), ya (3) bo'on heney ustuh baludan ti abung. At nibalud anuh nan na'ahhamad an Baludan an Mamertine an mid ah mabalin hi lumayaw. Mu hay kulugon nan do'do'ol an evangelicals hi awadana ya nan abanganan abung an umat hinan nitudo' hinan footnote di Ac. 28:30.
*1:13 Mid mapto' ya nibalud hiyah din 61 AD.
†1:25 Mid mapto' ya immannung an naliblih Paul hinan nabaludanad Rome, ya hidiy ohan lugal an immayanah nan miyapat an numbiyaheanan nummisyonari.