3
Hay Nuntudtuduwan John an Mumbonyag
(Mat. 3:1-12; Mk. 1:1-8; 6:14-20; Jn. 1:15-28)
Hidin miyapulu ta leman tawon* Unu hidin 26 A.D. Ta"on un hidin 14 A.D. di nangete"an Tiberius an nun'alid Rome (ti hay nun'alianah di ya hidin 14-37 A.D.) mu hidin 11 A.D. di nangete"anan numpapto' hinan numbino'ob'on an provincia, at 11 + 15 = 26 A.D. hi numpapto'an nan Alin hi Tiberius ad Rome ya heden tawon di nunggobelnadolan Pontius Pilate Hay nunggobelnadolanad Judea ya hidin 26-36 A.D. hinan Provinciad Judea, ya hi Herod an ma'alih Tetrarch Hay nun'alian Herod Antipas ya hidin 4 B.C. hi engganah din 39 A.D. (bahaom nan footnote di Mat. 14:1 ta innilaom di udumnah aatna). di numpapto' hinan Provinciad Galilee. Ya nan aginan hi Philip an ma'alih Tetrarch§ Hay nun'alian Herod Philip I ya hidin 4 B.C. hi engganah din 39 A.D. goh di numpapto' hinan Provinciad Iturea ya hinan Provinciad Trachonitis, ya hi Lysanias* Agguy tu'u inilay aat ten tagu, mu na'ah'upan nan ngadanah nan numbino'ob'on an batu. an ma'alih Tetrarch Nan ma'alih tetrarch ya impapto'day godwan di godwan (unu 1/4) di numpapto'an din Alin hi Herod an Nidugah an hiyay nun'alih din nitungawan Jesus. Ya gapu ta numbino'ob'on di tatagun mungngadan hi Herod an numpapto' hidi at niddum nan Tetrarch hinan ngadan nan udum ta madadawoh an ma'innilay aat nan Herod an hapitonda. di numpapto' hinan Provinciad Abilene. Ya da Annas Hay nuntamuanah nan tamun di Nabagtun Padi ya hidin 6-15 A.D., ya manu ay na'aan ti hi Gratus an ohan upihyal di iRome di nangaan ay hiya ta nan imbaluynan hi Eleazar di nipallog ay hiyah din 15-18 A.D. Mu ta"on un na'aan hi Annas mu intuluy nan Hudyun nangipabagtun hiya damdama. ay Caiaphas§ Hay nuntamuanah nan tamun di Nabagtun Padi ya hidin 18-36 A.D. (bahaom nan footnote di Mat. 26:3 ta innilaom di udumnah aatna). di Nabagtun Padi eden gutud. Ya heden tawon ya wah nan mapulun an mid ah nunhituh John an imbaluy Zechariah, ya impa'innilan Apo Dios di Hapitnan hiya. At immuyna lene'od an amin di abablubabluy an neheggon hinan Wangwang an Jordan. Ya nuntudtudun inalinay, “Pohdonyu ay an aliwan Apo Dios di baholyu ya hay mahapul ya muntutuyu ayu, ya adiyu ipidpidwan aton, at mabalin an bonyaga' da'yu.” Ya heden inat John di nangipa'annung hidin intudo' nan propetan hi Isaiah an inalinay,
“Waday mumbugaw an muntudtuduh nan mapulun an alyonay,
Ipaphodyuy owon Apu tu'u,
mu hay aatyuy mipaphod,
ya punlintigonyuy dalanona,
mu hay aatyuy malintig!
Tababonyun amin di nundi'ungana,
ya tu'lawanyun amin di buludna.
Ya andongonyu nan dalan an napiku,
ya pundodottalonyu nan dalan.
Ya an amin di tataguh tun luta
ya awniat tigonday pamaliw Apo Dios!”* Isa. 40:3-5.
Ya do'ol di tatagun immuy ay John ta mumpabonyagda, mu inalinan diday, “Ay paddungnay ha'u'u ayu ti hay ugaliyu ya nala'eng ayun mangat hi nappuhi! Anaad ta umali ayuh tu? Undan alyonyuy un ayu mabonyagan at mabaliwan ayuh nan agadyuhan di bumungtan Apo Dios? Mu adi mabalin! Ti mahapul an atonyuy maphod ta hiyay pangimmatunan hi unyu din'ug din ina'inatyun nappuhi! Alyonyu nin di mabaliwan ayu ti ditu'uy holag Abraham. Mu bo'on heney abaliwan di tagu, at mahapul an adiyu ehdol hi un ditu'uy holag Abraham. Ti gulat ta pohdon Apo Dios at hatun batu ya pumbalinona ta diday holag Abraham ta mihukat ay da'yu! At hay mamaliw mah ay da'yu? Ay ayiw ayun madedennan di wahay hinan puuna ta adida ay bumungah maphod at malngohda, ya mipa'wahdah nan apuy.”
10 Ya tembal din tatagun inaliday, “At hay atonmi mah?”
11 Ya tembal John an inalinay, “Nan tagun duway lubungna ya impa'dawnay ohah nan mi'id lubungna, ya umat goh hinan waday onona an ipa'dawna goh.”
12 Ya ni'yuy goh nan mun'amung hi buwit ta mi'bonyagda, ya inalidan hiyay, “Apu, hay atonmi mah?”
13 Ya inalinan diday, “Adiyu pun'udman nan buwit an hengelonyu ta ammuna nan mun'olog di alanyu.”
14 Ya inalin nan titindaluy, “Ya da'mi mah, hay atonmi kogoh?”
Ya inalinan diday, “Adiyu ta'ta'ton nan tatagu unu ilayahan didah nan agguyda inat ta way atonyun mangngal hi pihhuda, ti un ayuat mundenol hinan mun'olog an idatdan hilduyu.”
15 Ya na"adngolon nan tataguy inalina, at hay ninomnomdan amin ya inaliday, “Mid mapto' ya hi John hi Kristu an nan Alin Pento' Apo Dios!”
16 Mu tembal John an inalinan diday, “Bo'ona'! Ti hay pamonyag'u ya danum, mu waday umalin nabagbagtu ya un ha"in an paddungnay adia' umdah himbutna. Ya hay pamonyagnan da'yu ya nan Na'abuniyanan an Lennawa ya han ay apuy. 17 Ya paddungnay ino'odnanay pallungan hi panaapnah nan nabayun bogah ta nan bogah ya amungona ta iyalangna, ya ilubunay dugi ta adi mabmabba!” 18 Ya numbino'ob'on di inulgu'ulgudnah nan Maphod an Ulgud ta pangal'alu'nah nan tatagu.
19 Ya numbentanan Herod an ma'alih Tetrarch an mumpapto' hi Herodias an ahawan han agina ti penlohna, ya wada goh di udumnah inatnan nappuhi. At pinahal John nan inat Herod. 20 Mu inyal'allanan na'udman di baholna ti nan inatnan John ti impibaludna hiya.
Hay Nabonyagan Jesus Mid mapto' ya na'at hidin 26 A.D., ya henen timpuy ma'alih Gutud hi Nundadaanan Jesus.
(Mat. 3:13-17; Mk. 1:9-11; Jn. 1:29-34)
21 Unat goh nabonyaganda nan do'ol an tatagu ya ni'bonyag goh hi Jesus. Ya otog di punluwaluanan Apo Dios ya niluwat ad abuniyan, 22 ya nun'ohop nan Na'abuniyanan an Lennawan ay kalapati, ya numpattu' ay Hiya. Ya wada han himmapit ad abuniyan an inalinay, “He"ay Imbaluy'un pohpohdo', at pa'idyamlao' He"a.”
Hay Napatadan nan Ommod Jesus an hi Mary Nan napatadan Joseph ya nitudo' hinan Mat. 1:1-17.
(Mat. 1:1-17)
23 Hi Jesus ya tulumpuluy tawon nin di nangete"aanan nuntudtudu. Ya hay inilan di tatagu ya Hiyay lala'in imbaluy Joseph an hina' Heli.
24 Hi Heli ya imbaluy Matthat an holag Levi,
ya hi Levi ya imbaluy Melki an holag Jannai,
ya hi Jannai ya imbaluy Joseph 25 an holag Mattathias,
ya hi Mattathias ya imbaluy Amos an holag Nahum,
ya hi Nahum ya imbaluy Esli an holag Naggai.
26 Ya hi Naggai ya imbaluy Maath an holag Mattathias,
ya hi Mattathias ya imbaluy Semein an holag Josek,
ya hi Josek ya imbaluy Joda 27 an imbaluy Joanan,
ya hi Joanan ya imbaluy Rhesa an holag Zerubbabel,
ya hi Zerubbabel ya imbaluy Shealtiel an holag Neri.
28 Ya hi Neri ya imbaluy Melki an holag Addi,
ya hi Addi ya imbaluy Cosam an holag Elmadam,
ya hi Elmadam ya imbaluy Er 29 an holag Joshua,
ya hi Joshua ya imbaluy Eliezer an holag Jorim,
ya hi Jorim ya imbaluy Matthat an holag Levi.
30 Ya hi Levi ya imbaluy Simeon an holag Judah,
ya hi Judah ya imbaluy Joseph an holag Jonam,
ya hi Jonam ya imbaluy Eliakim 31 an holag Melea,
ya hi Melea ya imbaluy Menna an holag Mattatha,
ya hi Mattatha ya imbaluy Nathan§ Hi Mary an hi inan Jesus ya holag David an dimmalat nan imbaluynan hi Nathan, at nan dalan Jesus ya nalpuh nan dalan din Alin hi David. Mu nan ad holag ay Joseph ya oha goh an imbaluy David an hi Solomon, at waday biyang da Joseph ay Jesus an mun'alid Israel hi un agguy napogpog nan biyang nan Hudyun mun'alih di. Ya gapu ta na'idutan nan ohan holag Solomon an nan Alin hi Jehoiachin ta mid ah udumnah holagnan mun'ali ti ma'i'idutanda goh (Jer. 22:30) at mattig an adi mabalin ahan an mun'alih Jesus hinan tronon David ti ma'i'idutan goh Hiya ya nan dalana. Mu nala'eng hi Apo Dios, hiyaat un mahapul Jesus an velhen di hi inana ta nan dalana ya nalpun hiya, mu nan biyangnan mun'ali ya nalpun Joseph an hi amana. an holag David.
32 Ya hi David ya imbaluy Jesse an holag Obed,
ya hi Obed ya imbaluy Boaz an holag Salmon,
ya hi Salmon ya imbaluy Nahshon 33 an holag Amminadab,
ya hi Amminadab ya imbaluy Ram an holag Hezron,
ya hi Hezron ya imbaluy Perez an holag Judah.
34 Ya hi Judah ya imbaluy Jacob an holag Isaac,
ya hi Isaac ya imbaluy Abraham an holag Terah,
ya hi Terah ya imbaluy Nahor 35 an holag Serug,
ya hi Serug ya imbaluy Reu an holag Peleg,
ya hi Peleg ya imbaluy Eber an holag Shelah.
36 Ya hi Shelah ya imbaluy Cainan an holag Arphaxad,
ya hi Arphaxad ya imbaluy Shem an holag Noah,
ya hi Noah ya imbaluy Lamek 37 an holag Methuselah,
ya hi Methuselah ya imbaluy Enock an holag Jared,
ya hi Jared ya imbaluy Mahalaleel an holag Cainan.
38 Ya hi Cainan ya imbaluy Enos an holag Seth,
ya hi Seth ya imbaluy Adam,
ya hi Adam di limmun Apo Dios.

*3:1 Unu hidin 26 A.D. Ta"on un hidin 14 A.D. di nangete"an Tiberius an nun'alid Rome (ti hay nun'alianah di ya hidin 14-37 A.D.) mu hidin 11 A.D. di nangete"anan numpapto' hinan numbino'ob'on an provincia, at 11 + 15 = 26 A.D.

3:1 Hay nunggobelnadolanad Judea ya hidin 26-36 A.D.

3:1 Hay nun'alian Herod Antipas ya hidin 4 B.C. hi engganah din 39 A.D. (bahaom nan footnote di Mat. 14:1 ta innilaom di udumnah aatna).

§3:1 Hay nun'alian Herod Philip I ya hidin 4 B.C. hi engganah din 39 A.D.

*3:1 Agguy tu'u inilay aat ten tagu, mu na'ah'upan nan ngadanah nan numbino'ob'on an batu.

3:1 Nan ma'alih tetrarch ya impapto'day godwan di godwan (unu 1/4) di numpapto'an din Alin hi Herod an Nidugah an hiyay nun'alih din nitungawan Jesus. Ya gapu ta numbino'ob'on di tatagun mungngadan hi Herod an numpapto' hidi at niddum nan Tetrarch hinan ngadan nan udum ta madadawoh an ma'innilay aat nan Herod an hapitonda.

3:2 Hay nuntamuanah nan tamun di Nabagtun Padi ya hidin 6-15 A.D., ya manu ay na'aan ti hi Gratus an ohan upihyal di iRome di nangaan ay hiya ta nan imbaluynan hi Eleazar di nipallog ay hiyah din 15-18 A.D. Mu ta"on un na'aan hi Annas mu intuluy nan Hudyun nangipabagtun hiya damdama.

§3:2 Hay nuntamuanah nan tamun di Nabagtun Padi ya hidin 18-36 A.D. (bahaom nan footnote di Mat. 26:3 ta innilaom di udumnah aatna).

*3:6 Isa. 40:3-5.

3:20 Mid mapto' ya na'at hidin 26 A.D., ya henen timpuy ma'alih Gutud hi Nundadaanan Jesus.

3:22 Nan napatadan Joseph ya nitudo' hinan Mat. 1:1-17.

§3:31 Hi Mary an hi inan Jesus ya holag David an dimmalat nan imbaluynan hi Nathan, at nan dalan Jesus ya nalpuh nan dalan din Alin hi David. Mu nan ad holag ay Joseph ya oha goh an imbaluy David an hi Solomon, at waday biyang da Joseph ay Jesus an mun'alid Israel hi un agguy napogpog nan biyang nan Hudyun mun'alih di. Ya gapu ta na'idutan nan ohan holag Solomon an nan Alin hi Jehoiachin ta mid ah udumnah holagnan mun'ali ti ma'i'idutanda goh (Jer. 22:30) at mattig an adi mabalin ahan an mun'alih Jesus hinan tronon David ti ma'i'idutan goh Hiya ya nan dalana. Mu nala'eng hi Apo Dios, hiyaat un mahapul Jesus an velhen di hi inana ta nan dalana ya nalpun hiya, mu nan biyangnan mun'ali ya nalpun Joseph an hi amana.