4
Hay Agguy Namenhodan nan Tataguh nan Babluy
1 Ya unat goh dengngol nan mi'buhul ad Judah ya ad Benjamin an din numbangngad an holag Israel an din nakaphul an ente"adan nun'ammah nan Timplun Apo Dios an dayawon nan holag Israel 2 ya immuydan Zerubbabel ya nan a'ap'apun nan hinohhan himpangapu, ya inaliday, “Da'mi ya pohdonmin bumadang ta iyamma tu'u nan Timplu ti hi Apo Dios an Hiyah ne han dayawonyuy dayawonmi goh! Ya gun ami nun'onong ay Hiyan nete"ah din nangiyalian Esarhaddon* Hay nun'alianad Assyria ya hidin 681-669 B.C. an alid Assyria ay da'mih tu.”† Hidin nangabakan nan i'Assyria hinan i'Israel hidin 722 B.C. ya inyuyday do'ol ay didad Assyria ta hidiy nunhituwanda, at inyuyda nan numbino'ob'on an agguy kimmulug an Hentil an nalpud Mesopotamia (unu ad Babylon) ya ad Aram (unu ad Syria) ad Israel ta diday mipallog hinan Hudyu ta munhitudah dih nan lutada. Hay inat daten Hentil ya inabulutday Dios nan Hudyu ta Hiyay dinayawda, mu intultuluyda damdaman nundayaw hinan bubululda, at paddungnay numbino'ob'on di aat nan balbalun lelehyonda (II Ki. 17:24-41).
3 Mu da Zerubbabel ay Jeshua ya nan udumnan a'ap'apun nan ahimpahimpangapun holag Israel ya tembaldan inaliday, “Adimi mahapul di badangyuh nan pangiyammanmih nan Timplun Apo Dios an dayawonmi! At okod amin mangiyammah nan Timpluna an Hiyay dayawon nan holag Israel ti hiyah ne immandal Cyrus an alid Persia ay da'mi.”‡ II Chron. 36:22-23; Ezra 1:1-4.
4 Ya nan tatagun numpunhituh nan babluy ya gunda ipalungdaya, ya gunda ta'ta'ton nan holag Judah ta way atondan adi mangituluy an mun'ammah nan Timplu. 5 Ya inli"uddan binayadan nan u'upihyal ad Persia ta way atondan mamohol hinan holag Judah. Hiyah ne gunda inat hidin gutud di numpapto'an Cyrus§ Hay nun'alianad Persia ya hidin 559-530 B.C. an alid Persia ta engganah din nun'alian Darius.* Unu nan Alin hi Darius I. Hay nun'alianad Persia ya hidin 522-486 B.C.
Nan Bumuhul hinan Ipaphodan ad Jerusalem
6 Ya heden te"an† Unu hidin 486 B.C. di numpapto'an Xerxes‡ Hay ngadanah nan hapit di Hudyu ya Ahasuerus, ya hay nun'alianad Persia ya hidin 486-465 B.C. ya waday diklamun nan mi'buhul hi pamahiwdah nan tatagud Judah ya ad Jerusalem an kapitulyuda.
7 Ya ta"on heden gutud di numpapto'an Artaxerxes§ Unu nan Alin hi Artaxerxes I. Hay nun'alianad Persia ya hidin 465-424 B.C. an nun'ali goh ad Persia, ya da Bishlam ay Mithredath,* Bahaom nan footnote di Ezra 1:8 ta innilaom di pohdon ten ngadan an ibaga. ya hi Tabeel, ya nan i'ibbada ya na'amungda ta nuntudo'da ay Artaxerxes. Ya hay hapit hi nanapitdan den tudo' ya hapit di Aramaic ta unda itolman hi hapit di Persia hi un mibaha.† Nan Ezra 1:1-4:7 ya nitudo' hinan hapit di Hudyu an Hebrew, mu hay mehnod an verses an nitudo' hinan Ezra 4:8-6:18 ya nitudo' hinan hapit an Aramaic. La'tot ya nan hapit an na'usal hinan Ezra 6:19-10:44 ya nibangngad an nitudo' hinan hapit di Hudyu. 8 Ya hi Rehum an ap'apun di tindalu ya hi Shimshai an muntudtudo' ya umat hituy intudo'dah inalidah nan Alin hi Artaxerxes hi aat ad Jerusalem:
9 “Heten tudo' ya nalpu ay da Rehum an ap'apun di tindalu, ya hi Shimshai an muntudtudo', ya didan amin hinan udumnan i'ibbadan huwis, ya an amin nan u'upihyal an diday tono' hinan babluy ad Tripolis, ya ad Persia, ya ad Uruk, ya ad Babylon, ya ad Susa hinan babluy ad Elam,‡ Unu ad Iran. 10 ya nan udumnan tatagun din pinilit nan nidugah di abalinana ya nundongol di aatnan hi Ashurbanipal§ Hay udumnan ngadana ya Osnapper ya Ashurbanipal, ya hay nun'alianad Assyria ya hidin 669-627 B.C. an enekakda ta immuyda numpunhituh nan siudad ad Samaria ya nan abablubabluy hinan Provinciad Trans-Euphrates.
11 (Hiyah te inalin nan tudo'.)
He"a Ali Artaxerxes an e'gonanmi.
Heten tudo' ya nalpun da'min baalmun tataguh nan numbino'ob'on an babluy an wah nan Provinciad Trans-Euphrates.
12 Ya hay pohdonmin ipa'innilan he"an nabagtun ali ya nan aat di Hudyun din nakak hinan numbino'ob'on an babluy hinan hinakupmu ta numbangngaddan immuy nunhitud Jerusalem. Ya den ipaphodda goh nan babluy an umipapuhi ya unda ngumhay an adida mi'yunnudan. Ya ente"adan nun'ammah nan ipabunan nan a'abung ya nan allup nan babluy, ya den na'uy an malpah.
13 He"an nabagtun ali ya maphod hi unmu innilaon di aatna. Ti gulat ta malpah an mihamad nan allup ya nipaphod nan babluy at mi'id midat hi buwitda, at ini ya umitang di pihhun ma'amung hituh babluy tu'u! 14 Ya manu ay ibaagmin he"a hana ti do'ol di mun'aphod hi inatmun da'mi. At hay pohdonmi ya an amin nan hinohha ya he"ay e'gonanda. 15 At maphod hi unmu ipa'anap din nitudo' hinan liblun din intalepon din a'apum, ya gulat ta atom at innilaom an nan tatagun nen babluy ya ngumhayda. Nete"ah din penghana ya gunda ni'bohhol, ya intuduanday udumna ta ni'bohholdah nan ali ya nan tataguh nan babluy. At naligat danen himpangilin numpunhitun nen babluy hi ipapto', at hiyah ne dimmalat hi napa"ian ad Jerusalem. 16 Ya gulat ta malpah an matalemaan ad Jerusalem ya nalpah goh nan allupna at adi mabalin hi ipapto'mu nan babluy an wah nan Provinciad Trans-Euphrates.”
Hay Nambal nan Ali
17 Hiyah te nambal nan alih impiyuyna:
“He"a Rehum an ap'apun di tindalu an edenol'u, ya ta"on hi Shimshai an muntudtudo', ya nan tatagun numpunhitud Samaria, ya nan udumnan tatagun numpunhituh nan Provinciad Trans-Euphrates ya ten baga' da'yun amin.
18 Din tudo' an impiyaliyu ya nibaha, ya intolmandah nan hapitmi, at na'awata'. 19 At inyuldin'uy pamahaandah nan liblu, ya immannung an na'ah'upan an nete"ah din penghana ya gun nginumhay ya ni'bohhobohhol nan tatagud Jerusalem hinan udumnan ali ya nan tataguh nan udumnan babluy. 20 Ya nidugah di abalinan nan a'alin numpapto' ad Jerusalem an diday numpapto' an amin hinan babluy an wah nan Provinciad Trans-Euphrates. Ya gunda nunhengel hi buwit, ya nan udumnan ma'at ya diday pumbayadan. 21 At ad ugwan ya mandalonyu nan tatagu ta umuyda ipadinong nan Hudyun muntamu ta adida ituluy an mangitalemaan hinan babluy ta engganay un way iyuldin'uh ma'at. 22 At punnaudonyun aton ta adi gun ma'udman di nappuhin ma'at hitun babluy.”
23 Ya unat goh niyuy din tudo' nan Alin hi Artaxerxes ta imbahada ay da Rehum an gobelnadol, ya hi Shimshai an muntudtudo', ya nan udumnan i'ibbada at nunnaudondan immuy ad Jerusalem ta pinilitdan ipadinong nan Hudyun muntamu.
24 Hiyaat un nipadinong din iyammandan Timplun Apo Dios ad Jerusalem, ya mid ah nuntamuh di ta nangamung hidin miyadwan tawon* Unu hidin 520 B.C. hi nun'alian Darius an alid Persia.
*4:2 Hay nun'alianad Assyria ya hidin 681-669 B.C.
†4:2 Hidin nangabakan nan i'Assyria hinan i'Israel hidin 722 B.C. ya inyuyday do'ol ay didad Assyria ta hidiy nunhituwanda, at inyuyda nan numbino'ob'on an agguy kimmulug an Hentil an nalpud Mesopotamia (unu ad Babylon) ya ad Aram (unu ad Syria) ad Israel ta diday mipallog hinan Hudyu ta munhitudah dih nan lutada. Hay inat daten Hentil ya inabulutday Dios nan Hudyu ta Hiyay dinayawda, mu intultuluyda damdaman nundayaw hinan bubululda, at paddungnay numbino'ob'on di aat nan balbalun lelehyonda (II Ki. 17:24-41).
‡4:3 II Chron. 36:22-23; Ezra 1:1-4.
§4:5 Hay nun'alianad Persia ya hidin 559-530 B.C.
*4:5 Unu nan Alin hi Darius I. Hay nun'alianad Persia ya hidin 522-486 B.C.
†4:6 Unu hidin 486 B.C.
‡4:6 Hay ngadanah nan hapit di Hudyu ya Ahasuerus, ya hay nun'alianad Persia ya hidin 486-465 B.C.
§4:7 Unu nan Alin hi Artaxerxes I. Hay nun'alianad Persia ya hidin 465-424 B.C.
*4:7 Bahaom nan footnote di Ezra 1:8 ta innilaom di pohdon ten ngadan an ibaga.
†4:7 Nan Ezra 1:1-4:7 ya nitudo' hinan hapit di Hudyu an Hebrew, mu hay mehnod an verses an nitudo' hinan Ezra 4:8-6:18 ya nitudo' hinan hapit an Aramaic. La'tot ya nan hapit an na'usal hinan Ezra 6:19-10:44 ya nibangngad an nitudo' hinan hapit di Hudyu.
‡4:9 Unu ad Iran.
§4:10 Hay udumnan ngadana ya Osnapper ya Ashurbanipal, ya hay nun'alianad Assyria ya hidin 669-627 B.C.
*4:24 Unu hidin 520 B.C.