Colossians
Hay Aat Ten Liblu
Hay Nangitudo' eten Liblu: hi Apostoles Paul di nangipitudo', ya hi Timothy di nangitudo' (1:1).
Hay Nangitud'anda eten Liblu: nan kimmulug ad Colosse (1:2).
Hay Pohdon nan Ngadan ten Liblun Ibaga: hiyay ngadan di ohan siudad an neheggon hinan duwa goh an siudad an ad Laodicea ya ad Hierapolis (4:13).
Hay Gutud hi Nangitud'anan ten Liblu: mid mapto' ya hidin 56 A.D. Ya nedehhan hi nangitud'anah nan tudo'nad Ephesus.
Hay Teman ten Liblu: hay aat Jesu Kristun mumpapto' hinan Himpampun an Tataguna.
Hay Outline ten Liblu:
Hay DOCTRINAN di kimmulug hi aat Jesu Kristun mumpapto' hinan Himpampun an Tataguna (1:1—2:23)
Hay mangipa'innilah aat di doctrinadah aat Jesu Kristun mumpapto' hinan Himpampun an Tataguna (1:1-14)
Hay apun di doctrinadah aat Jesu Kristun mumpapto' hinan Himpampun an Tataguna (1:15-23)
Hay mangul'ulgud hi doctrinadah aat Jesu Kristun mumpapto' hinan Himpampun an Tataguna (1:24—2:5)
Hay aat nan doctrinadah aat Jesu Kristun mumpapto' hinan Himpampun an Tataguna (2:6-23)
Hay ATON nan kimmulug an dumalat hi aat Jesu Kristun mumpapto' hinan Himpampun an Tataguna (3:1—4:18)
Hay atonda ni' ahan ya nonomnomonda nan wad abuniyan (3:1-4)
Hay atonda ni' ahan ya paddungnay patayonda nan laylaydon di odolda (3:5-9)
Hay atonda ni' ahan ya ete"aday pa'itunnun ugalida (3:10-17)
Hay atonda ni' ahan ya ephodday numbino'ob'on an niyatandah nan udumnan tagu (3:18—4:6)
Hay atonda ni' ahan ya innilaonday aat nan numbino'ob'on an ibbadan kimmulug (4:7-18).
1
1 Heten tudo' ya nalpun ha"in an hi Paul an ten duwa amin Timothy an muntudo'* Hay timpun din nangitud'anda ya 61 unu 62 A.D. an hiya goh di ohah ibba tu'u. Ya ha"in di ohah hennag Jesu Kristu an ma'alih apostoles† Hay pohdonan ibaga ya nan nahnag. ta ul'ulgudo' nan Hapitna ti hiyah ne pohdon Apo Dios.
2 Ya ten itud'anmi da'yun iColosse‡ Hidin nabayag an timpun agguy ni' nitungaw hi Apostoles Paul ya ma'al'ali nan siudad ad Colosse hinan Provinciad Phrygia ti hidiy pange'wan nan mungkumildu an malpuh nan Provinciad Asia hi appit di a'unugun di algaw an miyuy ad Babylon hi appit hi buhu'an di algaw. Mu hidin amatagun Paul ya manghan di nundengwaana ti waday duwan siudad an neheggon an ad Laodicea ya ad Hierapolis (Col. 4:13), mu inabakda ad Colosse, at hidiy pange'wan nan mungkumildu. Ya nan Liblu an Philemon ya hi Philemon di intud'ana, ya hiyay ohan kimmulug ad Colosse. an tatagun Apo Dios an un'unnud an i'ibbami ti an amin tu'u ya niddum tu'un Kristu.
Hi Apo Dios ni' an hi Ama tu'u ya ipadutu' da'yu ya ipalenggop da'yu.§ Inusal Apostoles Paul nan duwan kalahin di apnga eden timpu. Nan nahhun an inalina an ipadutu' da'yu (unu charis) ya apngan di iGreece, ya nan netob an alyonay ipalenggop da'yu (unu shalom) ya apngan di Hudyu.
Hay Nangidenlan Paul hinan iColosse ay Apo Dios
3 Iluwaluanmi da'yun Apo Dios an hi Aman Apu tu'un hi Jesu Kristu, ya alyonmiy mundenol amin da'yu 4 ti dengngolmiy aat di pangulugyun Jesu Kristu, ya hay aat goh di pamhodyun amin hinan tatagun Apo Dios. 5 Ti hidin penghanah nituduwanyuh nan Makulug an Maphod an Ulgud ya dengngolyuy aat di dedennon tu'u, at hiyaat un waday pangulugyu ya pamhodyu ti dumalat nan dedennonyun memehhod ay da'yud abuniyan. 6 Ya hidin hopapnah nangngolanyuh nan Maphod an Ulgud ya ininnilayuy aat di pangipadutu' Apo Dios, ya makulug. At ipaphod nen Ulgud di ugaliyu ta enggana, ya umat goh hinan tatagun niwa'atana an amin hinan luta ti ipaphodna goh dida. 7 Ya hi Epaphras* Hay ngadana ya shortcut hinan immannung an ngadana an Epaphroditus, ya nan babain bulul di iGreece an hi Aphrodite an dios di pamhod di nalpuwan ten ngadan. Mu nob'on nan tagun hi Epaphroditus an nitudo' hinan Phil. 2:25 ya 4:18 an ta"on un numpaddung di ngadanda. Mid mapto' ya hiyay nangete"ah nan himba'an ad Colosse. di nangngolanyu, ya hiya goh di ohah nahamad hi ligwa tu'un mi'baal ay ditu'u, ya un'unnud an puntamuon Kristuh nan tamu' hina. 8 Ya hiya goh di nangibaag ay da'mih aat di pamhodyun nalpuh nan Na'abuniyanan an Lennawa.
9 At dumalat din nangngolanmih aatyu ya engganad ugwan ya agguymi indinong an mangiluwaluwalun da'yun Apo Dios. Ya ibagamin Hiya ta ipa'innilanan da'yuy aat di pohdona ta luma'eng ayun manginnilah aat di itudun nan Na'abuniyanan an Lennawa. 10 Ya atonyu ay ya abalinanyun mangipaddung hinan ugaliyuh nan pohdon Apo Dios, at hiyah ne mangipadenol ay Hiya. Ya nan numbino'ob'on an ato'atonyun maphod ya waday punhulbiana, ya ma'udman goh di panginnilaanyun Apo Dios. 11 Ya na'abbagbagtu nan abalinan Apo Dios, at hay pohdo' ya malpuh nan abalinanay pangipaphodanah nan abalinanyu ta ologyun mangat hi mahapulyu. At ta"on hi un way ma'ma'at ay da'yu mu abalinanyun edpol. 12 At munluwalu ayun Ama tu'u ta alyonyuy un ayu mundenol enen ma'ma'at ay da'yu ti impaphod ditu'u ta way aton tu'un mi'boltan hinan ipaboltanah nan tataguna, at middum tu'un amin hinan pumpapto'anan paddungnay napatalan. 13 Ti binaliwan ditu'uh nan pumpapto'an nan diyablu ta iniddum ditu'uh nan pumpapto'an nan pohpohdonan Imbaluyna 14 an hay natayanay dumalat hi nabaliwan tu'u, at inaliwanay bahol tu'u.
Hay Aat Jesus ya nan Ato'atona
15 Mabalin an ma'innilay aat Kristu, mu nigihhong di aatnah nan aat Apo Dios an adi mattig. Ya hi Kristuy ma'alih pangpangullu, at Hiyay na'abbagbagtuh an ami'amin an nalmu.† Hay ituduna ya hi Kristuy mahhun an midat hi tawid an ipatawid Amanah nan nalmu ti hiyah ne biyang nan pangpangullu ti mumpidway alana ya un nan a'agina. Ya adina ahan itudu an Hiyay mahhun an limmun Apo Dios an umat hinan itudun nan udumnan kultod ugwan. 16 Ya Hiyay nunlumuwon Apo Dios an amin hinan wad abuniyan ya hitun luta ti limmuna nan mattig ya nan adi mattig goh. Ya ta"on un nan na'uhi'uhig an himpampun an mumpapto' ad abuniyan, ya nan a'apuda, ya nan na'abbagbagtun a'apuda goh, mu hi Kristu damdamay nunlumuwon Apo Dios an amin hinan logom, at Hiyay okod ay didan amin. 17 Ya wagwadah Kristu ya un an amin di logom, ya hi Kristuy dumalat hi nalmuwandan amin. 18 Ya paddungnay un ohay odol nan Himpampun an Tatagun Kristu ti hi Kristuy ulu ti Hiyay dumalat hi ataguan di odol. Ti namahuan hi Kristu, at mamahuan goh an amin di tataguna, mu hi Kristun Imbaluy Apo Dios ya na'abbagbagtu ya un didan amin ti Hiyay nahhun an namahuan ti pangpangullu‡ Bahaom nan footnote di Col. 1:15 ti hay namahuana ya oha goh an tawid an impatawid Apo Dios ay Hiya. ta way pangimmatunan an na'abbagbagtu ya un an amin di logom. 19 An amin di ugalin Apo Dios ya wadan Kristu ti hiyah ne penhod Apo Dios. 20 Ya ninomnom Apo Dios an bangngadon an amin di logom ta adida mi'bohhol ay Hiya. At hiyaat unna hennag nan Imbaluyna ta mibugha' di dalanah nan krus. Ya henen natayanay dumalat hi numbangngadan an amin tun wah tun luta, ya umat goh ad abuniyan.§ Hay kulugon nan udum ya nan verses 15-20 ya ohan kantan di kimmulug.
21 Ya umat goh ay ditu'u ti hidin hopapna ya nilahhin tu'un Apo Dios, at ni'bohhol tu'un Hiya an dumalat din ninomnom tu'u ya ina'inat tu'un nappuhi. 22 Mu la'tot ya impadinong ditu'un mi'bohhol ay Hiya ti dalatnay natayan nan Imbaluynah tun luta, ta way atonan mangabulut hi umayan tu'un Hiya. At hay panniganan ditu'u ya napili tu'u, ya nahamad di ugali tu'un tatagunan adi mapahal. 23 Mu hay mahapul ya inaynayun tu'un kumulug ta adi hin'umuy di pangulug tu'u ta mihamad tu'un mangunud. At adi tu'u ma'agay'ayan, mu un tu'uat unudon nan hahalimidon tu'un itudun nan Maphod an Ulgud Kristun dengngolyu an hiyah ne nan Ulgud an ma'ulgu'ulgud an amin hinan tataguh tun luta. Ya ha"in an hi Paul di oha goh an mangul'ulgud.
Hay Nuntamuan Paul hinan Amaphodan di iColosse
24 Ad ugwan ya mipaligligata'* Nibalud hi Paul ad Rome hidin nuntud'anan ten liblu, ya hiyah ne ohan kalahin di ligatna. Ya do'ol di mangulug an hay nabaludana ya nan na'abangan an abungnah di (Ac. 28:16, 30). Ya bahaom nan footnote di Ac. 28:30 ta innilaom di udumnan aatna. ti nan tamu' an amaphodanyu, mu ta"on ya mundenola' an mangat. Ya immannung an mipaligligat nan tatagun Kristu, mu ay ihunay un hi Kristuy mipaligligat ti niddum ay dida. Ya mundenola' an middum an mipaligligat hinan aligatan tu'un da Kristu ta way aton nan ligat Kristun magtud.† Adina pohdon an hapiton an adi umday natayan Kristuh nan krus ti umda ahan. Mu hay penhod Paul an hapiton ya nunligat hi Kristun immalih tun lutan nuntudtuduh nan Maphod an Ulgud hinan agguy kimmulug hi abablubabluy, ya ni'ligat goh hi Paul an mangul'ulgud eden numpaddung an Ulgud hinan agguy kimmulug hi abablubabluy, at na'uy an magtud. Ya midduma' goh ta way aton nan Himpampun an Tatagunan pumhod an ay ihunay un hiyay odol Kristu. 25 Ya ha"in di oha goh an baal di Himpampun an Tatagun Apo Dios ti puntamuona' ay Hiya ta way atonyun pumhod. Ya tamua' an amin di tamu' ta ipa'innila' nan Hapit Apo Dios. 26 Ya din penghanah engganad ugwan ya agguy nipa'innilay Hapitna hi an amin hinan tatagu, mu ad ugwan ya impa'innilana. 27 Ya hay ninomnom Apo Dios ya ipa'innilana nan Ulgud an agguy nipa'innilah din hopapna. Ya henen Ulgud ya nabagbagtu an do'ol di ituduna an ma'ulgud an amin hinan tatagu. Ya hiyah ne aatna ti ta"on un da'yun Hentil ya niddum ayu goh ay Kristu ta way atonyun mi'bagtun Apo Dios an hahalimidonyu.
28 At hiyaat un nan aat Kristuy ul'ulgudonmin amin hinan tatagu. Ya padananmi dida, ya itudtuduwanmi dida, ya ipadahmin amin di abalinanmi ta way atonmin mangipaphod hinan tatagun itudtuduwanmin niddum ay Kristu ta way atondan manginnilan mangunud ay Hiya. 29 Ya hiyah ne dumalat hi pangitulida' an tumamutamu, ya do'ol di badang Kristun ha"in ti indatnay abalina'.
*1:1 Hay timpun din nangitud'anda ya 61 unu 62 A.D.
†1:1 Hay pohdonan ibaga ya nan nahnag.
‡1:2 Hidin nabayag an timpun agguy ni' nitungaw hi Apostoles Paul ya ma'al'ali nan siudad ad Colosse hinan Provinciad Phrygia ti hidiy pange'wan nan mungkumildu an malpuh nan Provinciad Asia hi appit di a'unugun di algaw an miyuy ad Babylon hi appit hi buhu'an di algaw. Mu hidin amatagun Paul ya manghan di nundengwaana ti waday duwan siudad an neheggon an ad Laodicea ya ad Hierapolis (Col. 4:13), mu inabakda ad Colosse, at hidiy pange'wan nan mungkumildu. Ya nan Liblu an Philemon ya hi Philemon di intud'ana, ya hiyay ohan kimmulug ad Colosse.
§1:2 Inusal Apostoles Paul nan duwan kalahin di apnga eden timpu. Nan nahhun an inalina an ipadutu' da'yu (unu charis) ya apngan di iGreece, ya nan netob an alyonay ipalenggop da'yu (unu shalom) ya apngan di Hudyu.
*1:7 Hay ngadana ya shortcut hinan immannung an ngadana an Epaphroditus, ya nan babain bulul di iGreece an hi Aphrodite an dios di pamhod di nalpuwan ten ngadan. Mu nob'on nan tagun hi Epaphroditus an nitudo' hinan Phil. 2:25 ya 4:18 an ta"on un numpaddung di ngadanda. Mid mapto' ya hiyay nangete"ah nan himba'an ad Colosse.
†1:15 Hay ituduna ya hi Kristuy mahhun an midat hi tawid an ipatawid Amanah nan nalmu ti hiyah ne biyang nan pangpangullu ti mumpidway alana ya un nan a'agina. Ya adina ahan itudu an Hiyay mahhun an limmun Apo Dios an umat hinan itudun nan udumnan kultod ugwan.
‡1:18 Bahaom nan footnote di Col. 1:15 ti hay namahuana ya oha goh an tawid an impatawid Apo Dios ay Hiya.
§1:20 Hay kulugon nan udum ya nan verses 15-20 ya ohan kantan di kimmulug.
*1:24 Nibalud hi Paul ad Rome hidin nuntud'anan ten liblu, ya hiyah ne ohan kalahin di ligatna. Ya do'ol di mangulug an hay nabaludana ya nan na'abangan an abungnah di (Ac. 28:16, 30). Ya bahaom nan footnote di Ac. 28:30 ta innilaom di udumnan aatna.
†1:24 Adina pohdon an hapiton an adi umday natayan Kristuh nan krus ti umda ahan. Mu hay penhod Paul an hapiton ya nunligat hi Kristun immalih tun lutan nuntudtuduh nan Maphod an Ulgud hinan agguy kimmulug hi abablubabluy, ya ni'ligat goh hi Paul an mangul'ulgud eden numpaddung an Ulgud hinan agguy kimmulug hi abablubabluy, at na'uy an magtud.