18
Hay Aat Hezekiah an Alid Judah
(II Ki. 17:3-7; II Chron. 29:1-2; 31:1, 20-21)
Ya heden miyatlun tawon* Unu hidin 729 B.C. hi numpapto'an Hoshea an hina' Elah an alid Israel ya hiyay nangete"an Hezekiah Hay pohdonan ibaga ya hi Apo Dios di nangipabi'ah ay ha"in. an hina' Ahaz an nun'alid Judah. Ya duwampulu ta lemay tawonah din nangete"anan nun'ali, ya duwampulu ta hiyam goh di tawon hi numpapto'anad Jerusalem an kapitulyuda. Hay nun'alianad Judah ya hidin 715-686 B.C. Ya ne'dehhan ay amanan nun'alih din 729-715 B.C. Ya hay ngadan inana ya hi Abijah§ Unu hi Abi. Ya hay pohdonan ibaga ya hi Apo Dios di hi ama tu'u. an hina' Zechariah. Ya nahamad di numpapto'ana ti nan pohdon Apo Dios di inatna an umat hidin inat apunan hi David an ali. At numpa"inan amin din pundayawan nan tataguh nan bulul, ya numpa"ina din hinilhilandan batun bulul, ya numbangwahna din ayiw an napa'tan hi Asherah. Ya numbangwahna goh din gambang an ulog an inyamman Moses* Num. 21:4-9. an nginadnandah Nehushtan Tuluy pohdonan ibagah nan hapit di Hudyu: (1) gambang, ya (2) ulog, ya (3) agguy naleneh an gina'u. ti gun nun'onong nan holag Israel, ya genhobda nan incense an maphod di hunghungna.
Nidugah di pangulug Hezekiah ay Apo Dios an Dios nan holag Israel. Ya mi'id ahan di ohah nan alih umat ay hiyan na'ahhamad di pangulugnan Apo Dios an ta"on din nun'ahhun an nun'alid Judah, ya ta"on nan alin netob ay hiya ti nunnonngonan inunud hi Apo Dios an agguyna ahan binatbattanan ti inhamadnan inunud an amin din Uldin Apo Dios an din indatnan Moses. At agguy ingnganuy Apo Dios hiya, at an amin di inatna ya nepto'. Ya agguyna inunud nan alid Assyria ti impogpognan mumbayad hi buwit ay hiya. Hay ugalidah din penghana ya wa ay ta mumbayad nan ohan alih nan alin nangameh ay hiya at mahapul goh an dayawona nan bululna, ya hiyah ne inat Ahaz an hi aman Hezekiah hinan a'alid Assyria an nangameh ay hiya. Mu hi Hezekiah ya agguyna inabulut din bululda, at hiyaat nin hi unna agguy inunud nan alid Assyria. Ya hay oha goh ya inabakda nan iPhilistia hi ad Gaza ya an amin nan babluy hidi an mete"ah nan it'ittang an babluy ta nangamung hidin ongol an babluy an nihamad di allupna.
Ya heden miyapat hi tawon an nun'alian Hezekiah ya hiyah de miyapituh tawon§ Unu hidin 725 B.C. hi nun'alian Hoshea an hina' Elah ad Israel, ya heden tawon di inayan nan alid Assyria an hi Shalmaneser* Unu nan Alin hi Shalmaneser V (726-722 B.C.). ta ginubatdad Samaria, at lini'ubda nan babluy. 10 Ya naluh di tuluy tawon ya henggop nan i'Assyria nan babluy ad Samaria, ya hinakupda, at eden miyonom hi tawon an numpapto'an Hezekiah di miyahiyam hi tawon Unu hidin 722 B.C. hi numpapto'an Hoshea an alid Israel. 11 At nun'ipiyuy nan alid Assyria din holag Israel ad Assyria, ya nunhituwona didah nan babluy ad Halah, ya nan udumnah nan neheggon hi pingit di Wangwang an Habor an hakup ad Gozan, ya nunhituday udumnah nan hakup di iMedia. 12 Ya manu ay na'at hana ay dida ti agguyda inunud din intugun Apo Dios an Diosda, ya imbahhawda din ni'tulagandan Hiya, ya an amin din Uldin an immandal Moses an baal Apo Dios hi atonda ya agguyda inunud ti adida ahan dongdonglon, ya adida aton.
Hay Nunnomnoman nan i'Assyria ta Gubatondad Jerusalem
(Isa. 36:1-22; II Chron. 32:9-19)
13 Ya heden miyapulu ta opat hi tawon Unu hidin 701 B.C. an numpapto'an nan Alin hi Hezekiah ad Judah ya ginubat da Sennacherib an alid Assyria an amin nan nun'ihamad di allupnan babluy ad Judah, ya inabakda dida. 14 At nunhonag hi Hezekiah an alid Judah hi umuy mangibagah nan ipa'innilanah nan alid Assyria an wah di ad Lachish an inalinay, “Inila' an nibahhaw din inat'u, at al'alu'o' he"a ta ipadinongmu ni' nan mangubat ay ha"in, ya abuluto' an idat nan ibagam an pohdom!”
At inalin nan alid Assyria di, “Hay pohdo' hi idatmu ya hiyam di libuy kiluh silver ya hiyam di gahut di kiluh balitu'.” 15 Ya inabulut Hezekiah an idat hana, at nun'alanan amin din silver an wah nan Timplun Apo Dios ya din wah nan puntalepnan hinan palasyu, ya indatnan hiya. 16 Ya numpi'yaan goh Hezekiah din balitu' an impiyammanah nan pantaw di Timplun Apo Dios ya din wah nan tu'ud di pantaw ta nun'idatnah nan alid Assyria.
17 Ya wada han ohan algaw ya hennag nan alid Assyria din nabagtun ap'apun di tindaluna, ya din upihyalna, ya din a'ap'apun di tindalun mangipapto' hinan mi'buhul an initnudda din do'ol an tindalun nalpud Lachish ta immuydan Hezekiah an alid Jerusalem. Ya unat goh nidatongdah ad Jerusalem ya inta'dogdah nan kalatan neheggon hinan ala' an owon di danum an nalpuh nan bannaw hi bagtuna ta umuy hinan payaw an pangiloba'andah lo'ob. 18 Ya unat goh impa'ayagda nan Alin hi Hezekiah ya hay immuy an nanamun dida ya da Eliakim§ Hay pohdonan ibaga ya hi Apo Dios di mangihina. an hina' Hilkiah an nan manalimun hinan abung di ali, ya hi Shebna an muntudtudo', ya hi Joah* Hay pohdonan ibaga ya hi Apo Dios ya agi'. an hina' Asaph an muntudtudo' hinan liblun Nitud'an nan Na'ulgudan di Ina'inat nan A'alid Judah.
19 Ya din na'abbagtun ap'apun di tindalud Assyria di himmapit ay didan inalinay,
“Umat hituy hinapit nan alimih nan Alin hi Hezekiah an inalinay: Hay ngadan ne udot nan ehdolmu ta mumpahpahiya'a? 20 Unmu dan nomnomon hi un umanay nan hapit hi pangabak unu umidat hi abalinan an mi'gubat? Hay nomnomom nin hi immannung hi bumadang ay he"a ta way atom an mangubat ay da'min i'Assyria? 21 Undan alyoman unmu ehdol nan alid Egypt hi bumadang ay he"a? Nan alid Egypt ya nipaddung hinan na'ipung an hul'ud, at ihul'ud ay ya tinubli'nay ngamay di mangihul'ud! Hiyah ne ma'at hinan tagun mumpabadang ay Pharaoh an alid Egypt! 22 Mu gulat ta alyom ay ha"in di, Unmi e'kod di odolmin Apo Dios an Diosmih bumadang! Mu anaad mah ta numpa"in Hezekiah din pun'onngan ay Apo Dios ya inalinan da'yun tatagud Judah ya ad Jerusalem di ammuna nan pun'onngan an wad Jerusalem di pundayawanyu ya anggay?
23 Alyonyun Hezekiah ta umali ta mi'tulag hinan apu' an alid Assyria ta idatnan hiyay duway libuh kabayuh un waday pangngalanyuh umat hinay ado'ol di tataguyu ta way muntakay ay danen kabayu! 24 Undan hiya dan un way ologmun mangubat hinan nahnot an tindalun di ohay kapitan nan apumi an ta"on un nin hi un waday badang hi idat nan i'Egypt an kalesan punluganan di mi'gubat ya nan nun'ala'eng an muntakay hinan kabayun da'yu? 25 Ya hay oha goh ya undan alyom hi un nonong ya immalia' an mangubat ya mama"i eten babluyyuh un agguy inalin Apo Dios? Ti hi Apo Dios di nangalin ha"in di, Eka gubaton henen babluy, ya numpa"im!”
26 Ya inalin da Eliakim an hina' Hilkiah ya da Shebna ay Joah hidin himmapihapit ay diday, “Apu, hay maphod ya ihapitmuh Aramaic an hapit ti hiyay ma'awatanmi, ya adim ihapit nan hapit di Hebrew Hapitdan Hudyu. ti ini ya donglon nan tatagun wah nan allup!”
27 Ya inalin den upihyal ay diday, “Agguy da'mi hennag hinan alimi ta mi'hapit amin da'yu ya nan aliyu ya anggay ti hay pohdona ya donglon an amin nan tataguh tud Jerusalem! Ti gulat ta adi ayu humuku at mali'ub ayu, ya middumdan da'yun ononyuy ta"iyu, ya inumonyuy ihbuyu!”
28 Ya timma'dog heden ap'apu, ya enlotnan inhapit hi hapit di Hebrew an inalinay, “Donglonyu tun ipa'innilan nan nabagtun alid Assyria ay da'yu! 29 Padanan da'yuh nan alimin alyonay, Adi ayu mabalbaliyan hinan alyon Hezekiah ay da'yu ti nidugah di abalina', at mi'id di olognan mamaliw ay da'yu! 30 Ya adiyu goh kulugon hi Hezekiah hi unna alyon di e'kodyuy odolyun Apo Dios, at baliwan da'yu ti adina iyabulut di pangaphulan nan alid Assyria eten babluy. 31 At adiyu ahan dongdonglon di alyon Hezekiah! Nan alyon nan alid Assyria di donglonyu ti inalinay, Nan middum ay ha"in ya mid al'alin dida. Ti way ohan didaan munnonongdah nan lutada, at ononda nan intanomdan greyp, ya nan intanomdan fig, ya uminumdah nan bagidan bubun 32 ta nangamung di pangawita' ay da'yu ta iyuy'u da'yuh nan babluy an umat hitun babluyyun waday ma'an, ya waday miyammah bayah, ya waday miyammah tinapay, ya waday greyp, ya waday olibon ayiw, ya do'ol di alig ya iyu'an an munlameeh di danumna! At pot'onyuy iddumanyu an hay pi'taguanyu unu hay atayanyu! Adiyu ahan abuluton nan pamalbalin Hezekiah ay da'yuh unna alyon di, Hi Apo Dios ya abalinanan mangibaliw ay ditu'u! 33 Wada dan ah ohah nan dayawon di himpamabluy hi mamaliw hinan tatagunah nan bi'ah di alid Assyria? Mi'id ahan! 34 Hay wadan mah nan madayaw ad Hamath ya ad Arpad? Ya hay wadan mah goh nan madayaw ad Sepharvaim, ya ad Hena, ya ad Ivvah? Goh mah ta binaliwan daten madayaw nan babluy ad Samaria hidin namuhula' ay dida? Agguyda! 35 Wada dan di inilayuh ohah madayaw an nangibaliw hinan tatagun den babluy ta agguy'u inabak? At undan udot hi Apo Dios an Diosyu ya baliwanad Jerusalem hinan ato'? Adina!”
36 Mu din tatagu ya unda didindinong an mi'id ah ohah nambal hinan hinapitna ti pinadanan Hezekiah didan adida tabolon nan alyonda.
37 Ya unat goh nalpah hana ya henekhek da Eliakim ay Shebna ya hi Joah di lubungdan dumalat nan punlungdayaandah nan dengngolda, ya numbangngaddah nan Alin hi Hezekiah ta inulguddan amin din inalin nan upihyal hi ad Assyria.

*18:1 Unu hidin 729 B.C.

18:1 Hay pohdonan ibaga ya hi Apo Dios di nangipabi'ah ay ha"in.

18:2 Hay nun'alianad Judah ya hidin 715-686 B.C. Ya ne'dehhan ay amanan nun'alih din 729-715 B.C.

§18:2 Unu hi Abi. Ya hay pohdonan ibaga ya hi Apo Dios di hi ama tu'u.

*18:4 Num. 21:4-9.

18:4 Tuluy pohdonan ibagah nan hapit di Hudyu: (1) gambang, ya (2) ulog, ya (3) agguy naleneh an gina'u.

18:7 Hay ugalidah din penghana ya wa ay ta mumbayad nan ohan alih nan alin nangameh ay hiya at mahapul goh an dayawona nan bululna, ya hiyah ne inat Ahaz an hi aman Hezekiah hinan a'alid Assyria an nangameh ay hiya. Mu hi Hezekiah ya agguyna inabulut din bululda, at hiyaat nin hi unna agguy inunud nan alid Assyria.

§18:9 Unu hidin 725 B.C.

*18:9 Unu nan Alin hi Shalmaneser V (726-722 B.C.).

18:10 Unu hidin 722 B.C.

18:13 Unu hidin 701 B.C.

§18:18 Hay pohdonan ibaga ya hi Apo Dios di mangihina.

*18:18 Hay pohdonan ibaga ya hi Apo Dios ya agi'.

18:26 Hapitdan Hudyu.