1 Kậyı̣̂ Yésũ drí kãrámã lậvũ-lậvũ kôrô rî kâ* 13.1 Kãrámã lậvũ-lậvũ kâ Kãrámã ꞌdî õjílã Yúdạ̃ yí kâ rî drí kậyı̣̂ gólĩyî ạ́ꞌbı̣́yạ́ yî drí âfõzó Mạ́sı̣̃rı̣̃ ꞌásĩ rî, Ôvârí kĩ, gólĩyî ũûfû kạ́bı̣̃lı̣́kı̣̃ ãrí lâ lôbẽlé gólĩyî drí ạ́tı̣̃ tı̣́ sĩ, ãꞌdô ró bê lãmbé ró mãlãyíkã drí ndrẽlé lậvũzó bê kôrô ạ́tı̣̃ tı̣́ sĩ tã lâ õzó mvá drı̣̃-káká gólĩyíkâ ágó ró rî ꞌbá yî ûfú kô. ꞌẽzó lãjóꞌbá íyíkâ rî ꞌbá yí bê rî drí âcázó. Gõꞌdá Yésũ drí tã âꞌdázó lãjóꞌbá íyíkâ yî drí kĩ, yí lẽ gólĩyî trá kó îtõ võ ꞌásĩ bũúũ kậyı̣̂ gólâ yí drí rĩzó gólĩyí bê ãngó nõ ꞌá ngá lẽlẽ âꞌdálé gólĩyî drí ꞌdĩ ꞌá. Kậyı̣̂ ꞌdĩ ꞌá rî, Yésũ nı̣̃ trá kĩ, kậyı̣̂ yí drí drãzó rî âbí âcáꞌá. Ĩtí rî, Yésũ âꞌdâ ngá lẽlẽ íyíkâ lãjóꞌbá íyíkâ rî yî drí lạ́tı̣̂ nõ ꞌbá yî ꞌásĩ. 2 Kậyı̣̂ rî gógó ꞌdĩ ꞌbá yî ꞌá rî, Yúdạ̃ Ĩsĩkãrĩyótã Sĩmónã rî mvá, ꞌbã ꞌbá bê kpá lãjóꞌbá Yésũ kâ ró rî, Sãtánã fî trá pı̣̃pı̣̂sı̣́lı̣́ lâ ꞌá, gólâ õꞌê Yésũ rî drı̣́-bã fẽlé. Ĩtí rî, kậyı̣̂ kãrámã lậvũ-lậvũ kôrô rî kâ ꞌdĩ lạ̃njạ́túlı̣́ lâ sĩ rî, Yésũ yî lãjóꞌbá íyíkâ yí bê êꞌbê rû ĩyî trá ꞌdó võ ãlô ꞌá ngá nyãlé. 3 Gõꞌdá Yésũ nı̣̃ trá kĩ, íyî átá fẽ mbârâkã trá ndrĩ ꞌdó yí drı̣́gạ́ tã ꞌbã ꞌbá bê rî ꞌbá yî ndẽzó. Gõꞌdá gólâ nı̣̃ kpá trá kĩ, yí ânĩ Ôvârí ngá lésĩ, gõꞌdá yí âꞌdô ꞌẽꞌá kpá gõlé ngbãângbânõ Ôvârí ngálâ.

4 Gõꞌdá gólĩyî drí ꞌbãrẽ ngá nyãꞌá lãjóꞌbá íyíkâ yí bê rî, Yésũ drí ngá nyãnyã âyézó, gõꞌdá ngãzó âdrélé ûrû, gõzó ítá íyíkâ ãmbá rĩꞌá âsálâ yí rú ítá ãzí drı̣̃ı̣̂ rî ângízó ꞌbãlé vũdrı̣́, gõzó ítá rúꞌbạ́ lĩ kâ âtrõlé âmbélé íyî ı̣́pı̣́tı̣́kû ꞌá. 5 Nĩngá sĩ rî, gólâ drí lũmvû âdãzó límvó lũmvû dã kâ ꞌá õzõ rạ̃gı̣́ı̣̃ tãndí kâtí, gõꞌdá ngãzó rĩꞌá lãjóꞌbá íyíkâ ꞌdĩ ꞌbá yî pá lâ yî jĩlí ãlô-ãlô gõzó lĩlâ ítá rúꞌbạ́ lĩ kâ ꞌdĩ sĩ.

6 Gõꞌdá Yésũ rî bê lãjóꞌbá íyíkâ ꞌdĩ pá lâ yî jĩlí ãlô-ãlô cãzó ĩꞌdí bê lâ bũúũ Sĩmónã Pétẽrõ rú, gõꞌdá kpá yí õjĩ ró Pétẽrõ rî pá rî, Pétẽrõ ní drí vólé gãzó dó. Ní kĩ Yésũ drí rî, “Kúmú, má lẽé kô ní drí ámâ pá jĩzó õzõ rạ̃gı̣́ı̣̃ ámákâ kâtí!” 7 Gõꞌdá Yésũ drí tã-drı̣̃ lôgõzó Pétẽrõ drí kĩ, “Pétẽrõ, ní nı̣̃ı̣́ drẽ tã má drí rĩꞌá ꞌẽlâ nõ ífí lâ kô, gõꞌdá ní âꞌdô ífí lâ nı̣̃ꞌá trá tãndí ró.” 8 Ĩtí rî, Pétẽrõ gâ vólé zãâ dó Yésũ drí íyî pá jĩzó. Gólâ kĩ nĩ rî, “Kúmú kó kô, ní âꞌdô ánî lôgõꞌá õjílã rạ̃gı̣́ı̣̃ ró ámâ pá jĩlí ꞌdĩ kó ángô tí yã? Má lẽé kô!” Gõꞌdá Yésũ drí kpá tã-drı̣̃ lôgõzó Pétẽrõ drí kĩ, “Pétẽrõ, õzõ má õjĩ ánî pá kô rî, ní âꞌdó gõꞌdá kô lãjóꞌbá ámákâ ĩꞌdî.”

9 Nĩngá sĩ rî, gbõ Pétẽrõ drí tã-drı̣̃ lẽzó Yésũ drí íyî pá jĩzó. Gólâ kĩ, “Ãꞌdô ĩtí rî Kúmú, ꞌdõvó ní jĩ kpá ámâ drı̣́ yî ámâ drı̣̃ bê, má âꞌdô ró bê zãâ áníkâ ró.” 10 Gõꞌdá Yésũ drí tã-drı̣̃ lôgõzó Pétẽrõ drí kĩ, “Ní ndrê drẽ, õjílã gólâ tíbê lũmvû dã ꞌbá trá rî, rúꞌbạ́ lâ trá ndrĩ ngbángbá. Õzõ õjílã rî ꞌdĩ õtô ậcı̣́ trá rî, rĩꞌá tãndí ró gólâ drí cé íyî pá jĩzó ĩꞌdî. Ãnî lãjóꞌbá ámákâ rî ꞌbá yî, ãnî trá ngbángbá, gõꞌdá cé õjílã ãlô ãnî lãfálé ꞌásĩ gólâ âꞌdó kô ngbángbá.” 11 Yésũ âtâ tã ꞌdî ĩtí ꞌdĩ rî, tãlâ gólâ nı̣̃ trá kĩ, lãjóꞌbá íyíkâ rî ꞌbá yî lãfálé sĩ rî, ãlô rî âꞌdô íyî drı̣́-bã fẽꞌá nĩ íyî ạ̃jú-ꞌbá-ãzí yî drí. Ĩꞌdî gólâ drí tã âtázó kĩ, “Nĩ âꞌdó kô ndrĩ ngbángbá ĩtí.”

12 Gõꞌdá Yésũ jĩ bê lãjóꞌbá íyíkâ ꞌdĩ ꞌbá yî pá lâ yî ndrĩ rî, gólâ drí ítá íyíkâ âtrõzó sõlé yí rú ngãzó gõlé íyî võ ꞌálâ. Drílâ gõzó tã îjílí lãjóꞌbá íyíkâ ꞌdĩ ꞌbá yî tı̣́ kĩ, “Nĩ nı̣̃ tã gólâ má drí ꞌẽlé ãnî drí ꞌdĩ ífí lâ trá yã? 13 Rĩꞌá tãndí ró ãnî drí rĩzó ámâ zı̣̃lı̣́ “ ‘Tã îmbá ꞌbá” ’ gõꞌdá kpá “ ‘Kúmú” ’, õzõ má drí ꞌbãrẽ ãmbá ãníkâ ró rî tí rî. 14 Nĩ ı̣̂sũ drẽ ngbãângbânõ, má drí ngãzó ûrû ãnî pá jĩlí ndrĩ õzõ rạ̃gı̣́ı̣̃ ãníkâ kâtí ngá lẽlẽ sĩ ꞌdî, má lẽ kpá ãnî drí tã gólâ má drí ꞌẽlé ãnî drí ꞌdĩ ꞌẽlé ãnî lãfálé ꞌásĩ, ãnî ãzí-ãzí yî pá jĩlí kpá, õzõ má drí ãníkâ jĩrĩ tí. 15 Má lẽ ãnî drí ãnî lôvó ꞌbãlé ãnî lãfálé ꞌásĩ, nyé õzõ má drí rû ı̣̂ꞌbũrı̣̃ ãnî drí ngbãângbânõ rî kâtí. 16 Nĩ ârî úlı̣́ má drí ꞌẽꞌá âtálâ nõ tãndí ró. Ngbãângbânõ, nĩ ndrê mâ gólâ tíbê ꞌbã ꞌbá kúmú ãníkâ ró nõ trá rû ı̣̂ꞌbũrı̣̃ ꞌá ãnî lãjóꞌbá ámákâ ró rî ꞌbá yî drí, ĩtí rî, má lẽ kpá ãnî drí rû ı̣̂ꞌbũlı̣́ ãnî ãzí-ãzí yî drí, õzõ má drí ꞌẽlé ꞌdĩ kâtí. 17 Õzõ nĩ õꞌê tã má drí âꞌdálé nõ trá ãnî ãzí-ãzí yî drí rî, Ôvârí âꞌdô ꞌbãꞌá ãyĩkõ ró ãní bê.”

18 ꞌDĩî vósĩ rî, Yésũ drí kpá tã âtázó lãjóꞌbá íyíkâ ꞌdĩ ꞌbá yî drí kĩ, “Ãnî gólĩyî ámákâ ró má drí njĩlí nĩ rî, má nı̣̃ tã ı̣̂sũ ãníkâ trá tãndí ró. Gõꞌdá ãnî lãfálé ꞌásĩ rî, má nı̣̃ trá kĩ, õjílã ãlô âꞌdô ꞌbãꞌá nyé õzõ õjílã gólâ tã lâ îgĩlí trá ạ̃kû ró búkũ Ôvârí kâ ꞌá rî kâtí kĩꞌá nĩ rî, ‘Õjílã gólâ ãmâ drí rĩzó ngá nyãlé gólâ bê ngá ãlô ꞌá rî âꞌdô ámâ drı̣́-bã fẽꞌá ãkpã nĩ.’ Gõꞌdá tã má drí âtálé ꞌdĩ âꞌdô rû ꞌẽꞌá ngbãângbânõ. 19 Má âtâ tã ꞌdî ãnî drí drẽ ãkpãkãꞌdã tã lâ ꞌé rû drẽ kô. Gõꞌdá õzõ tã rî ꞌdĩ õꞌê rû trá rî, nĩ lẽ ró tã bê kĩ, pạ̃tı̣́ı̣̃, mâ Ôvârí rî mvá ꞌî. 20 Nĩ ârî úlı̣́ ámákâ nõ tãndí ró, ãnî nõ ꞌbá yî lãjóꞌbá ámákâ rî ꞌbá yî ĩꞌdî. Õzõ õjílã õlẽ tã trá úlı̣́ ãnî drí âtálé gólĩyî drí rî ꞌá rî, ꞌdĩî gólĩyî lẽ tã ꞌdî kpá úlı̣́ ámákâ ꞌá, õzõ gõꞌdá gólĩyî õlẽ tã trá úlı̣́ pạ̃tı̣́-pạ̃tı̣̃ ró ámákâ nõ ꞌá rî, ꞌdĩî gólĩyî lẽ tã ꞌdî kpá Ôvârí rî gógó ámâ âjó ꞌbá rî ꞌá.”

21 Gõꞌdá Yésũ âtâ bê úlı̣́ ꞌdĩ ꞌbá yî ndrĩ rî, ꞌdĩî vósĩ rî, drílâ ꞌbãzó ĩzã ró rõô íyî pı̣̃pı̣̂sı̣́lı̣́ ꞌá tã íyî drı̣́-bã fẽfẽ kâ ꞌdĩ tãsĩ. Ĩtí rî, gólâ drí ngãzó kpá óꞌdí tã âtálé ngbạ́lạ́-ngbạ́lạ́ lãjóꞌbá íyíkâ ꞌdĩ ꞌbá yî drí kĩ, “Nĩ ârî drẽ, õjílã ãlô ãnî lãfálé sĩ âꞌdô ámâ drı̣́-bã fẽꞌá nĩ ámâ ạ̃jú-ꞌbá-ãzí yî drí rũlı̣́.” 22 Yésũ gõ âtâ tã ꞌdî bê ĩtí rî, lãjóꞌbá ꞌdĩ ꞌbá yî drı̣̃ lâ ĩyî gõꞌdá trá ꞌdó lîjã-lîjã ró úlı̣́ ꞌdĩ ꞌbá yî tãsĩ, gólĩyî nı̣̃ı̣́ lãjóꞌbá Yésũ drí tã lâ âtálé ꞌdĩ kô, gõꞌdá drílĩyî ngãzó rĩꞌá ĩyî lôndrélé ĩyî lãfálé ꞌásĩ. 23 Gõꞌdá lãjóꞌbá ãzâ Yésũ drí lẽlé rõô rî, rî íyíkâ trá ãnyî Yésũ lạ̃gạ́tı̣́. 24 Gõꞌdá Sĩmónã Pétẽrõ drí tã âtázó lãjóꞌbá Yésũ drí lẽlé rõô ꞌdĩ drí lı̣̃fı̣́ sĩ kĩ, gólâ ĩîjî drẽ Yésũ ngãtá õjílã gólâ drí tã lâ âtálé ꞌdĩ ãꞌdî ĩꞌdî yã rî. 25 Gõꞌdá lãjóꞌbá rî ꞌdĩ drí rû êsézó ãnyî Yésũ rú tã îjílí kĩ, “Kúmú, õjílã ní drí tã lâ âtálé ꞌdĩ ãꞌdî ĩꞌdî yã?” 26 Yésũ drí tã-drı̣̃ lôgõzó kĩ, “Õjílã rî ꞌdĩ âꞌdô ꞌbãꞌá õjílã gólâ má drí ꞌẽzó ãmbãtã má drı̣́gạ́ nõ sõlé ãtó ꞌá fẽlé drílâ rî ĩꞌdî.” Gõꞌdá kôrô Yésũ drí ãmbãtã yí drı̣́gạ́ ꞌdĩ sõzó ãtó ꞌá fẽlé Yúdạ̃ Sĩmónã Ĩsĩkãrĩyótã rî mvá drí. 27 Gõꞌdá Yúdạ̃ ní drí ãmbãtã ꞌdî trõzó nyãlé, gõꞌdá ní nyâ ãmbãtã ꞌdî bê rî, kôrô Sãtánã drí fĩzó ánî pı̣̃pı̣̂sı̣́lı̣́ ꞌá. Ĩtí rî, Yésũ drí tã âtázó Yúdạ̃ drí kĩ, “Ní nĩ tã ní drí ꞌẽꞌá ꞌẽlé rî ꞌẽlé ꞌwãâꞌwâ!”

28 Õjílã ãlô lãjóꞌbá Yésũ kâ ꞌdĩ ꞌbá yî lãfálé ꞌásĩ úlı̣́ Yésũ drí âtálé Yúdạ̃ drí ꞌdĩ ífí lâ nı̣̃ ꞌbá rî yû. 29 Gõꞌdá lãjóꞌbá ꞌdĩ ꞌbá yî, ãzâ ꞌbá yî gólĩyî lãfálé sĩ ı̣̂sũ ĩyíkâ bê-rî kĩ, Yésũ ãâtâ úlı̣́ ꞌdĩ ĩtí ꞌdĩ, tãlâ gólâ õlẽ Yúdạ̃ õnĩ ró ngá nyãnyã ạ̃lı̣́pı̣̂ gĩlí, ãzâ ꞌbá yî ı̣̂sũ ĩyíkâ kĩ, ngãtá Yésũ õlẽ Yúdạ̃ rî jõlé nĩꞌá lãfâ fẽlé ngá ãkó lé ꞌbá drí,* 13.29 Kậyı̣̂ kãrámã ꞌdî nyã kâ ꞌdĩ rĩꞌá kậyı̣̂ ngá fẽ kâ ꞌî ngá ãkó lé ꞌbá yî drí. gólĩyî ı̣̂sũ tã ꞌdî ĩtí, tãlâ Yúdạ̃ ĩꞌdî lãfâ vó ndrẽ ꞌbá ꞌî. 30 Gõꞌdá Yúdạ̃ nyâ ãmbãtã Yésũ drí fẽlé ꞌdĩ bê rî, kôrô gólâ drí ngãzó fõlé ĩví ꞌálâ. ꞌDĩî gõꞌdá trá ngạ́cı̣̂ bê.

31 Gõꞌdá Yúdạ̃ fõ bê ĩví ꞌálâ nĩlí rî, Yésũ drí gõzó tã âtálé lãjóꞌbá ạ̃mbúkũ lâkí ꞌbá ꞌdĩ ꞌbá yî drí kĩ, “Tã âꞌdô ꞌẽꞌá rû ꞌẽlé ngbãângbânõ ꞌwãâ tíbê ãmbã ámákâ âꞌdázó õjílã drí gólĩyî ũnı̣̃ ró bê kĩ, mâ ĩꞌdî gólâ tíbê âjólé trá ûrú lésĩ rî. Nĩ âꞌdô ãmbã Ôvârí kâ ndrẽꞌá mbârâkã gólâkâ ꞌẽꞌá âꞌdálâ ãnî drí rî sĩ. Tã ꞌdî tãsĩ rî, õjílã ndrĩ âꞌdô Ôvârí rî lûyı̣́ꞌá. 32 Ngbãângbânõ, Ôvârí âꞌdô ãmbã íyíkâ âꞌdáꞌá mbârâkã íyíkâ bê tã ꞌẽꞌẽ ámákâ sĩ. Tã ꞌdî sĩ, gólâ âꞌdô ãmbã ámákâ âꞌdáꞌá õjílã lı̣̃fı̣́ drı̣̃ ꞌá.

33 “Ámâ rû-lẽ-ãzí yî, má âꞌdô ꞌẽꞌá rĩlí ãní bê cé dã ĩtí, tãlâ mâ ꞌẽꞌá nĩlí ngbãângbânõ vólé. Nĩ âꞌdô ꞌbãꞌá cú ámâ lôvó bê ndrẽlé, gõꞌdá nĩ îcá kô ámâ ûsúlı̣́. Gõꞌdá ngbãângbânõ má âtâ ãnî drí, nyé õzõ má drí âtálé drı̣̃-ꞌbá ạ́ngı̣́ Yúdạ̃ yí kâ rî ꞌbá yî drí rî kâtí. Nĩ îcá cãlé võ má drí ꞌẽzó nĩlí ꞌálâ rî ꞌá kô.

34 “Ngbãângbânõ, mâ trá tã óꞌdí nõ ꞌbãꞌá ãnî drí ꞌẽlé nõ, nĩ ꞌbã ãnî ãzí-ãzí yî lôvó nyé õzõ má drí ãnî lôvó ꞌbãrẽ kâtí. 35 Õzõ nĩ õlẽ ãnî trá ãnî vó ꞌásĩ ĩtí rî, õjílã drí nı̣̃zó lâ kĩ, pạ̃tı̣́-pạ̃tı̣̃ ãnî lãjóꞌbá ámákâ ĩꞌdî.”

36 Gõꞌdá Sĩmónã Pétẽrõ drí Yésũ rî îjízó kĩ, “Kúmú, ní ꞌê nĩlí ángô lé yã?” Yésũ drí tã lôgõzó kĩ, “Nĩ îcá kô cãlé võ má drí ꞌẽzó nĩlí nõ ꞌá ngbãângbânõ nô. Gõꞌdá ı̣̃zạ́tú rî, nĩ âꞌdô cãꞌá nĩꞌá rĩlí má bê tólâ.” 37 Tã Yésũ drí âtálé ꞌdĩ îcá Pétẽrõ drẽ zãâ kô, Pétẽrõ drí kpá tã âtázó ândálé kĩ, “Kúmú, má ꞌdé ní vósĩ kô ãꞌdô drí yã? Mã âꞌdô nĩꞌá ní bê gbõ lé ãꞌdô õdrã ꞌî rî, mâ njãâ ꞌẽꞌá drãlé ní bê.” 38 Yésũ drí kpá tã-drı̣̃ lôgõzó Pétẽrõ drí kĩ, “Ní kĩ, mã âꞌdô drãꞌá yí bê yã? Ní ârî tã má drí ꞌẽꞌá âtálâ nõ. Má nı̣̃ trá kĩ, pạ̃tı̣́ı̣̃ ró, ngạ́cı̣̂ bê nõ ní âꞌdô tı̣̂ gãꞌá má rú sĩ ândâlâ nâ ũrı̣̃ drí sĩ, drẽ ãkpãkãꞌdã ꞌạ̃ꞌú-lúgú ꞌbé cı̣́rı̣̃ kô.”