PƖƐLƖ KALATA'N
M'Ɔ LILI MƱA HƐLƐLƖ'N
M'ɔ wɔ nun'n
Nwan sʋanlan dɩɛ y'ɔ le Pɩɛlɩ? Zozi mmɔfʋɛ bulu nʋn nnyuan nɩn anun, yɩ́ yɛ̂ anɩn ɔ tɩ bɛ́ kpain ɔ. Dunman Pɩɛlɩ'n tɩ *gɛlɛkɩ anɩɛ, yɩ́ bʋ y'ɔ le kɛ ɛbʋɛ. Zozi y'ɔ tʋnlɩn yɩ́ sɔ ɔ, nan yɩ́ dunman'n, *ebele anɩɛ nɩn anun, bɛ fɛlɛ yɩ́ Simʋn. Pɩɛlɩ fi Galile mân nɩn anun kulo'n mɔ bɛ fɛlɛ yɩ́ Bɛtɩsayida nɩn asʋ (Zʋan 1.43). Anɩn, Pɩɛlɩ nʋn yɩ́ nianman bian Andele, bɛ cɩ ejue Galile asue nɩn anun. Nan mɔ Zozi fɛlɛlɩ bɛ́ yɩ́ nwʋn'n, bɛ yacili ejue ɛhyɩɛ junman'n bɛ sili yɩ́ sʋ bɛ kacili yɩ́ menian. Mɔ Zozi fʋlɩ hɔlɩ nyanmɩansʋ'n, Pɩɛlɩ bɔlɩ Zozi anwʋn Ɛjɔlɛkpa'n Zoluzalɛmʋn kulo nɩn asʋ ɛbɛlɛ, ɔ nʋn Zude nʋn Samali mân nɩn anun. Kɛ bɛ lɛ kpɩn bɛ kele'n, ɔ hɔlɩ dede ɔ juli *Lɔmʋn kulo nɩn asʋ. Ɛbɛlɛ yɛ̂ bɛ bʋbɔlɩ yɩ́ kʋlʋwa sʋ bɛ hunlin yɩ́ ɔ.
Kalata ɛhɩ anun, Pɩɛlɩ lɛ kan kele yɛ́ kɛ Silivɩn mɔ bɛ fɛlɛ yɩ́ biekun Silasɩ'n yɛ̂ ɔ'a hɛlɛ kalata sɔ'n ɔ'a man yɩ́ ɔ (5.12). “Babilɔnʋn” ɛlɔ yɛ̂ ɔ'a hɛlɛ kalata ɛhɩ ɔ (5.13). Babilɔnʋn, yɩ́ bʋ y'ɔ le kɛ Lɔmʋn. Ɔ'a hɛlɛ ɔ'a nwan Kilisi menian'n-mɔ mɔ b'a tʋ b'a sanndɩ mân mân'n-mɔ mɔ ɛnɛ bɛ fɛlɛ yɩ́ Tuluki mân nɩn anun'n (1.1).
Tɛmʋn sɔ'n, anɩn bɛ lɛ kele Kilisi menian'n-mɔ ahʋlʋwa ɛlɔ. Ɛhɩka ati, Pɩɛlɩ a hɛlɛ kalata ɛhɩ ɔ'a nwan bɛ́ ɔ'a wowula bɛ́ anwʋnsɛlɛ wɔ bɛ́ yalɛ'n mɔ bɛ lɛ nwun yɩ́ nɩn anun. Kalata nɩn ati 1.2-12, Pɩɛlɩ lɛ kacɩ bɛ́ kɛ Nyanmɩan 'ba le bɛ́ ti, ɛsɛ ɔ'a sie bɛ́ ajâ kpili kpa wɔ nyanmɩansʋ. Ajâ sɔ'n, bɛ 'ba nyan yɩ́ mɛlɛ mɔ Zozi Kilisi 'ba yɩ yɩ́ nwʋn kele menian'n-mɔ mân nɩn ayuelɩɛ nun'n. Yɩ́ sɔ ati, bɛ tíla bɛ́ ahʋnlɩn bɛ nyán dedi wɔ yalɛ enwuan mɔ bɛ lɛ nwun yɩ́ nɩn anun. Kalata nɩn ati 1.13-2.10, ɔ lɛ kacɩ bɛ́ kɛ Nyanmɩan nwan bɛ nánndɩ anwʋntɩɛ nun. Kalata nɩn ati 2.11-5.19, ɔ lɛ bʋtʋ bɛ́ kɛ bɛ nánndɩ kanlanman wɔ bɛ́ mɔ bɛ nzɩ man Nyanmɩan nɩn afian, ɛsɛ bɛ́ muonun bɛ́ afian, bɛ nánndɩ kanlanman. Bɛ nɩ́an Kilisi m'ɔ nwunlin yalɛ, nan kʋsʋ, ɔ'a nyɔ man ɛtɛ fɩ́ɩ́ nɩn ɛnanndɩɛ dɩɛ nɩn asʋ. Kalata nɩn agualɩɛ nun (5.1-14), Pɩɛlɩ lɛ man asɔnɩn mma'n-mɔ nʋn bɛ́ mgbain'n-mɔ afʋtu.
1
Ahɩn ebisa
Mɩ́n Pɩɛlɩ, mɔ n dɩ Zozi Kilisi bɔfʋɛ'n, mɩ́n yɛ̂ mɩɩn kɛlɛ kalata ɛhɩ mɩn nwan ɛmɔ ɔ. Mɩɩn kɛlɛ ɛmɔ mɔ Nyanmɩan a yɩ bɛ́ a yɔ yɩ́ dɩɛ'n, mɔ b'a kaci nyɔfʋɛ b'a tʋ b'a sanndɩ Pʋn, nʋn Galasi, nʋn Kapadɔsʋ, nʋn Azi nʋn Bitinin mân nɩn anun'n. Nyanmɩan m'ɔ tɩ Sɩɛ nɩn a yɩ ɛmɔ ɔ'a wula yɩ́ nyɩhyɛ nɩn anun daba. Yɩ́ Wawɛ'n tunmin nun, ɔ'a man ɛmɔ a kaci yɩ́ anwʋntɩɛ menian. Yɩ́ Wawɛ nɩn a man ɛmɔ a fa bɛ́ nwʋn b'a man Zozi Kilisi. Ɔ'a man Zozi moja nɩn a tu ɛmɔ anwʋn efian'n.
Mɩn 'bisa ɛmɔ ahɩn. Nyanmɩan nwún ɛmɔ anwʋn anwunnvoe ɔ mán ɛmɔ alʋa cɩ́cɩ bɛ́ nwʋn kpa.
Ngʋan fʋfɔlɛ nɩn anwʋn anyɩndasʋɛ'n
Yɛ 'da Nyanmɩan asɩ, yɩ́ m'ɔ tɩ yɛ́ Mɩn Zozi Kilisi Asɩ'n. Nyanmɩan ehulo kpili nɩn ati, ɔ'a man Zozi Kilisi fi ewue nun a tinnge ɔ'a man y'a nyan ngʋan fʋfɔlɛ. Ɛhɩ ati, yɛ le nyanmɩansʋ ngʋan nɩn anwʋn anyɩndasʋɛ kpa. Nyanmɩan a sie yɩ́ mma'n-mɔ ajâ. Nyila'n m'ɔ wɔ nun'n nzɛcɩ man lé, ɔ ngun man lé, ɔ mgba man lé. Ɔ'a fa ajâ sɔ'n ɔ'a sie ɛmɔ anwunno ɛlɔ. Nyanmɩan fa yɩ́ tunmin'n ɔ sisa ɛmɔ. Ɔ sanlɩn kɛ ɛmɔ de yɩ́ di. Ɔ 'sisa ɛmɔ dede maan ɛmɔ nyan bɛ́ ti kpa bɔkɔɔ mân nɩn ayuelɩɛ nun. Yɩ́ ti, sɛ bɔbɔ ɛmɔ lɛ nwun yalɛ ngacile biala mɛlɛ kaan ɛhɩ anun an, ɛmɔ lí fɛ. Yalɛ ngacile sɔ'n-mɔ anun yɛ̂ bɛ nwun yɩ́ kɛ ɛmɔ de Nyanmɩan di sakpa ɔ. Ɛmɔ nwún yɩ́ kɛ esika kɔkɔlɛ'n, bɛ kolo bɛ tu yɩ́ nwʋn efian'n. Esika kɔkɔlɛ sɔ'n muonun m'ɔ nʋn mân'n bɛ 'ba kpɛ nun'n, bɛ fa sɩ̂n bɛ sɔ yɩ́ bɛ nɩan. Yɩ́ sɔ kʋsʋ ala, ɛmɔ dedi'n mɔ yɩ́ kpa tala esika kɔkɔlɛ'n, bɛ 'sɔ yɩ́ bɛ nɩan sɛ ɔ tɩ kunngun an. Yɩ́ dɩɛ anɩn cɩan mɔ Zozi Kilisi 'ba yɩ yɩ́ nwʋn'n, bɛ 'yɩ ɛmɔ ayɛ, bɛ kuku ɛmɔ asa sʋ, bɛ wula ɛmɔ anunminnyanmʋn. Ɛmɔ kulo Zozi nan kʋsʋ ɛmɔ nwunlin man yɩ́ nyunnun lé. Ɛmɔ nwunlin man yɩ́ nyunnun lé, nan kʋsʋ ɛmɔ de yɩ́ di. Ɛmɔ di yɩ́ nwʋn fɛ kpili. Fɛ sɔ'n, bɛ ngʋala man yɩ́ kan, ɔ tɩ anunminnyanmʋn like. Ɔ sanlɩn kɛ ɛmɔ dedi nɩn abʋ'n y'ɔ le kɛ Nyanmɩan 'de ɛmɔ ati.
10 M'ɔ tʋ de bɛ́ ti ele sɔ'n, Nyanmɩan mgbɔmanfʋɛ'n-mɔ hanlɩn anwunnvoe'n mɔ Nyanmɩan a nwun ɛmɔ nɩn anwʋn ɛjɔlɛ daba. Bɛ tɩlɩ bɛ́ nyɩn kpa 11 bɛ kpʋnndɛlɩ atɩn'n mɔ Nyanmɩan 'sɩn sʋ ɔ de menian'n-mɔ ati'n, ɛsɛ bɛ kpʋnndɛlɩ kɛ ahan bɛ nwun tɛmʋn mɔ ninnge sɔ'n-mɔ 'ju sʋ kɛ Kilisi Wawɛ'n helelɩ bɛ́'n. Afɩ Kilisi Wawɛ sɔ'n mɔ anɩn ɔ wɔ bɛ́ nun'n, ɔ lili mʋa ɔ hanlɩn amannɩnhunnun'n mɔ Kilisi 'ba nwun yɩ́'n, ɔ nʋn anunminnyanmʋn'n mɔ ɔ 'nyan yɩ́ nɩn anwʋn ɛjɔlɛ. 12 Nyanmɩan yɩlɩ helelɩ mgbɔmanfʋɛ sɔ'n-mɔ kɛ ngalɩɛ'n m'ɔ falɩ manlɩn bɛ́'n tɩ man bɛ́ muonun bɛ́ ngalɩɛ, nan ɔ tɩ ɛmɔ dɩɛ. Ngalɩɛ sɔ'n yɛ̂ sian dɩɛ bɛ́ mɔ bɛ bɔ Ɛjɔlɛkpa nɩn a han a hele ɛmɔ nɩn ɔ. Wawɛ Nwannzan-nwannzan'n mɔ Nyanmɩan sʋanlɩn yɩ́'n, yɩ́ yɛ̂ ɔ falɩ ɛjɔlɛ sɔ'n wulalɩ bɛ́ nʋan ɔ. Nyanmɩansʋ mmɔfʋɛ'n-mɔ muonun kpʋnndɛ kɛ ahan bɛ nwun like sɔ'n.
Abalabɔ nwannzan-nwannzan'n mɔ Nyanmɩan kulo'n
13 Ɛhɩka ati, ɛmɔ síe tile, bɛ fá bɛ́ ajʋnlɩn bɛ tʋ́ nyila'n mɔ Nyanmɩan 'yeyila ɛmɔ nɩn asʋ mɛlɛ mɔ Zozi Kilisi 'yɩ yɩ́ kele'n. Ɛmɔ nyán yɩ́ nwʋn anyɩndasʋɛ kpa bɔkɔɔ. 14 Ɛmɔ mán bɛ́ nyɩn sɔ́ Nyanmɩan. Nán man ɛmɔ nyan ajʋnlɩn ɛtɛ ɛtɛ bɛ yɔ nyɔlɩɛ m'ɔ tɩ man kpa kɛ tɛmʋn mɔ anɩn ɛmɔ nzɩ man Nyanmɩan anwʋn ɛjɔlɛ'n fɩ́ɩ́'n. 15 Kɛmɔ Nyanmɩan mɔ ɔ'a fɛlɛ ɛmɔ yɩ́ nwʋn'n tɩ nwannzan-nwannzan'n, ɛmɔ kʋsʋ abalabɔ kʋalaatin anun, ɛmɔ yɔ́ bɛ́ nwʋn nwannzan-nwannzan. 16 Afɩ b'a hɛlɛ wɔ Ɛhɛlɛ Ɛjɔlɛ nɩn anun kɛ Nyanmɩan nwan: Ɛmɔ síe bɛ́ nwʋn nwannzan-nwannzan, ɔ sanlɩn kɛ n dɩ nwannzan-nwannzan.
17 Nyanmɩan nnɩan man sʋanlan nyunnun ɔ mmua man yɩ́ ndɛɛ. Sʋanlan kʋn biala nyɔlɩɛ nɩn anwʋn yɛ̂ ɔ 'nɩan ɔ bua yɩ́ ndɛɛ ɔ. Ɛhɩka ati, ɛmɔ mmʋtʋɛ'n-mɔ anun, sɛ ɛmɔ fɛlɛ Nyanmɩan Sɩɛ a, anɩn mɛlɛ mɔ ɛmɔ tɛ nanndɩ asɩɛ nɩn asʋ ɛwa'n, ɛmɔ héle kɛ ɛmɔ man Nyanmɩan anyɩnnzɔ ɛmɔ nyɔlɩɛ'n-mɔ kʋalaa anun. 18 Afɩ ɛmɔ sɩ kalɛ mɔ b'a tua maan ɛmɔ a nyan bɛ́ ti fi asɩtanlan basa-basa'n mɔ ɛmɔ anan-mɔ helelɩ ɛmɔ nɩn anun'n. Nán esika jɛtɛ fufue anaan esika kɔkɔlɛ m'ɔ sɛcɩ'n yɛ̂ b'a fa b'a tua ɛmɔ ati kalɛ ɔ. 19 Nan bɛ le Kilisi moja'n m'ɔ sʋ ɛbʋɛ'n yɛ̂ b'a fa b'a yɩ ɛmɔ ati tɛɛ ɔ. Afɩ Kilisi tɩ kɛ *bʋa baa, yɩ́ lɩka fɩ́ɩ́ buli man ɛbʋɩn, yɩ́ nwʋn tɩta man nun. 20 Asannan nán Nyanmɩan a bɔ mân'n, ɔ lili mʋa yɩlɩ Kilisi kɛ ɔ'a a li sɔ junman'n. Nán ɛmɔ kpa ɛyɔlɛ ati, mɛlɛ kasian ɛhɩ-mɔ anun yɛ̂ ɔ'a yɩ yɩ́ nwʋn ɔ'a hele ɔ. 21 Yɩ́ dunman nun ati yɛ̂ ɛmɔ de Nyanmɩan Kpili m'ɔ jasʋlɩ yɩ́ fi ewue nun, mɔ ɔ'a man ɔ'a nyan anunminnyanmʋn'n di ɔ. Ɔ man ɛmɔ fa bɛ́ dedi'n nʋn bɛ́ anyɩndasʋɛ'n bɛ wula Nyanmɩan anun. 22 Ananhɔlɛ ɛjɔlɛ'n mɔ ɛmɔ anyɩn sɔ yɩ́'n, ɔ'a man ɛmɔ anwʋn a tɩ ɛsɛ ɛmɔ kulo anianman'n-mɔ. Ehulo sɔ'n tɩ man bɛ́ je sʋ ehulo. Ɛhɩka ati, ɛmɔ fá bɛ́ ahʋnlɩn'n kʋalaa bɛ húlo bɛ́ nwʋn kpa. 23 Afɩ b'a wʋ ɛmɔ fʋfɔlɛ. Awɔlɛ sɔ'n fi man kulo sʋanlan, nan ɔ fi ɛmɔ Asɩ Nyanmɩan Kpili. Ɔ nanndɩ yɩ́ Nʋan Ɛjɔlɛ'n m'ɔ wɔ ɛbɛlɛ dahuu nɩn asʋ y'ɔ man ɛmɔ a nyan ngʋan fʋfɔlɛ ɔ. 24 Afɩ b'a hɛlɛ wɔ Ɛhɛlɛ Ɛjɔlɛ nɩn anun kɛ:
Kulo menian'n-mɔ kʋalaa tɩ kɛ ndile.
Bɛ́ anunminnyanmʋn'n mɔ bɛ le yɩ́'n kʋalaatin
tɩ kɛ ndile'n ndetele'n.
Ndile'n yʋɩ a, ndetele'n tɩtɩ gua asɩ.
25  Nan yɛ́ Mɩn Anʋan Ɛjɔlɛ'n dɩɛ,
Ɔ wɔ ɛbɛlɛ dahuu.
Ɛjɔlɛ sɔ'n, y'ɔ le Ɛjɔlɛkpa'n mɔ b'a bɔ b'a hele ɛmɔ'n.