30
1 Retsel itsaŋa ruŋgan ibi anuŋʼ irim Yakop naruŋgan da nugun iruaʼ i raiŋgan da ini da Yakop ibiani, “Warim narum da dzi amaʼ. I bida anuŋʼ da dzi buŋʼ amamp.”
2 Yakop nugun isasus i araŋan da ini binaʼ, “Isaŋʼ i dzi uda Anutu mumai gan i naŋa nam Anutu naŋan? Imaʼ! Araŋan runtaʼ aŋu isu wain i udzuda agu i mamida rima narum.”
3 Da Retsel ini, “Dzi sagat gumaŋʼ Bilha aruani. Nabiaʼ da warut wagiŋʼ da narim mamaʼ narun i dzi biŋaŋgaŋʼ da dzi nasu rinan gin. I miŋʼa araŋan da dzi buŋʼ autus i yaŋiŋgaŋʼ.” 4 Ibinigi da Retsel irim sagat guman Bilha ifan da Yakop isu i finiŋgan. Da Yakop irut igiŋʼ, 5 da Bilha iwaŋun da irim Yakop naruŋgan marub maŋan. 6 Da Retsel ini binaʼ, “Anutu iraru agai da imunti maran udzib da dzi da iriŋant i dzi nangaŋʼ udagin da irim mamaʼ narun aruani da dzi.” I wain igi da ifariŋʼ i biŋaŋgan Dan (waiŋgan ibi ‘iraru’). 7 Retsel sagat guman Bilha itip iwaŋun da irim Yakop naruŋgan marub maŋan. 8 Da Retsel ini binaʼ, “Dzi yis gudzun nidzun aŋu da raiŋgaŋʼ da aruani dzi waʼ da nam nidzun sib.” Ibinigi da araŋan ifariŋʼ i biŋaŋgan Naftali (waiŋgan ibi ‘isa gudzun’).
9 Gubuʼ Lia tsaŋanda bida araŋan watip irim narun u, da irim sagat guman, Tsilpa, da Yakop da araŋan iyu isu i finiŋgan. 10 Lia sagat guman Tsilpa irim Yakop naruŋgan marub maŋan. 11 Da Lia ini, “Dzi rab ruŋgaŋʼ intiŋ aŋu.” Ibinigi da araŋan ifariŋʼ i biŋaŋgan Gat (waiŋgan ibi ‘raba ruŋgan ntiŋan aŋu’). 12 Impai da Lia sagat guman itip irim narun marub maŋan. 13 Da Lia ini, “Dzi nuguŋʼ inuf wasi biŋan. Sagat sib aŋu buŋʼ ani dzi sagat nuguŋʼ tsiaʼan.” Ibinigi da araŋan ifariŋʼ i biŋaŋgan Aser (waiŋgan ibi ‘nugun tsiaʼan’).
14 Gubuʼ safa wit ibawaʼ da Ruben ifa gum wit da itsaŋan nam nidzun fain turuda sagat i waŋundan* nam nidzun...i waŋundan: Nam nidzun igi wamiŋʼ ani u. Intap da yafan idzar imiŋʼ intap aŋu, da ikap maraburuab brumiŋʼ da nidzun dzuŋudzuaŋ. Ribigi muaruts nam igi sagat yami gada i nidzun da buŋʼ aturu i rima narun. rumiŋʼan. Araŋan iyu i nidzuŋgan da iyu ifan da rinaŋgan Lia. Retsel itsaŋan da ini, “Amaʼ Lia, isaŋʼ u rima naruŋgam nam nidzuŋgan fain da dzi?”
15 Da bitsintaʼ Lia ini da Retsel, “Mani nidzun araŋan igi i u uda dzi gabuŋgaŋʼ sinuŋʼ dzi? Da aruani da u ni tipa uda dzi naruŋgaŋʼ naŋgan uda badan da dzi ani mpruʼan, a!”
Da Retsel ini, “Isaŋʼ. Bida u rima naruŋgam nam nidzuŋgan fain da dzi, da Yakop buŋʼ arut agu nagiŋʼ da idziaŋ aruani.”
16 Gubuʼ Yakop miŋʼa gum ba da nam nufan arigi da Lia imiŋʼ sanab ifa i araŋan da ini rutin, “U buŋʼ rut dzi nagiŋʼ da idziaŋ aruani, i dzi rim nam ntsuman sib i agu i gai nidzun dzi naruŋgaŋʼ uda badan.” Ibinigi da Yakop irut araŋan igiŋʼ da idziaŋ arigi. 17 Anutu iriŋant i Lia nangan udagin da araŋan iwaŋun da irim Yakop naruŋgan maŋan isu 5. 18 Da Lia ini binaʼ, “Dzi taŋin sagat gumaŋʼ da gabuŋgaŋʼ, ibinigi da Anutu irim i muŋaʼ gan bini aŋu da dzi.” Ibinigi da Lia inuʼ araŋan biŋaŋgan Isakar (waŋgan fariŋʼan iwaʼ ibi ‘rima i muŋaʼ gan bini’). 19 Raiyi da Lia itip iwaŋun da irim Yakop narun marub maŋan ifa 6. 20 Da ini binaʼ, “Anutu irim mara ampi bini da dzi. Da aruani dzi gabuŋgaŋʼ nifun buŋʼ atsaf dzi nidzun aŋu, i dzi rim araŋan narun rusan marub isaŋʼ 6.” Ibinigi da Lia inuʼ araŋan biŋaŋgan Tsebulun (waŋgan fariŋʼan iwaʼ ibi ‘nifun tsafan’). 21 Raiyi da Lia itip irim narun finam maŋan da inuʼ i biŋaŋgan Daina.
22 Da Anutu maran rufur Retsel i nangan udagin da itus muantsi i araŋan waŋuŋgan da araŋa saŋʼ i rima narun. 23 Ibinigi da araŋan iwaŋun da irim narun marub maŋan da ini binaʼ, “Anutu itias dzi miaʼ gaŋʼ rai.” 24 Da inuʼ araŋan biŋaŋgan Yosef (waiŋgan ibi ‘rima ragun i ruan’). Da itip ini binaʼ, “Dzi maraŋʼ yari i Yawe tipa suda mara ampi i marub maŋa atsuŋʼa ani.”
Yakop Apu Gan Inti
25-26 Gubuʼ Retsel rima Yosef sib da Yakop ini da Laban ibiani, “Dzi naŋ gum i agu isaŋʼ udzuf 14 sib, da dzi ni tipa fada gampaŋʼ wain. Da wataŋin dzi finiŋʼ rusaŋʼ da naruŋʼ rusaŋʼ ba i dzi ruta fadan, i dzi naŋ gum tsiraʼ i agu iyab i sagat iruʼ igi. Da u sruʼgin sib wa.”
27 Da bitsintaʼ Laban ini da araŋan ibiani, “Dzi gaib ruŋgaŋʼ da agu i anuŋʼ fadan u. I dzi tsaŋa Yawe inaŋ bini i dzi, i wain ibi u rut dzi impai. Ibinigi da wampai da watip wanaŋ gum i dzi. 28 Da wani nam bunumpam u nida udan da dzi, da dzi buŋʼ arim da agu.”
29 Da Yakop ini, “U tsaŋa dzi gumaŋʼ naŋa i agu sib iyab i u apu gam waʼa bini da yusan da gubuʼ dzi mpada tayaŋʼ gin. 30 Muŋʼ aru dzi mamida badan ugu da u mpa tayaŋʼ apu gam iruʼ aŋu. Da gubuʼ dzi bawaʼan da ruta agu mpadan da u apu gam inti iyus, i Yawe ifinti agu iyab i gum dzi naŋa i agu sib da inaŋ agu isu garam nidzun. Da dzi burima utupaŋʼ sib bida anuŋʼ?”
31 Da Laban igut i araŋan, “Da u maram ifur nam bunump idzuwai i dzi riman da agu?”
Da Yakop ini, “Dzi wani u rima nam maŋan da dzi u. Imaʼ. Dzi buŋʼ autus gumaŋʼ mpada tayaŋʼ u apu gam, bida u uda dzi nangaŋʼ bida ani yaban: 32 Aruani da dzi buŋʼ ayuŋ natsuar u dumpa gam da nuniŋ gam santan da nau dumpa marabusuŋ da rinin puatpuatagin da nuniŋ rinin puatpuatagin nasu dzi nam bunumpaŋʼ. 33 Bida u tsaŋanda nuniŋ maŋan rinin mamida puatpuatagin ma dumpa maŋan rinin maragamp miŋʼa dzi gin, da u buŋʼ asruʼgin nabi dzi wap. Nigi buŋʼ asu gum isiʼ da agu i u tsaŋandan dumpa da nuniŋ dzi uda suda nam ntsuman, da u buŋʼ asruʼgin nabi dzi yatsuŋʼ nangaŋʼ rururuŋan, ma imaʼ.”
34 Laban iriŋantin da ini binaʼ, “Ŋarubini. Wanaŋ wabi u nidan.” 35 Da bitsintaʼ gubuʼ arigi da Laban ipiriaŋ nuniŋ gan arapuʼ da rinan rini maragamp puatpuatagin ma umpuar tariŋʼan impruʼ da dumpa marabusuŋ santan da itaŋin ifa da narun rusan marub i mpada tayaŋʼ gin. 36 Laban irut riban iyu apu gan piriaŋʼan ugu da ifa guntiʼ isaŋʼ yuŋa gubuʼ iruʼ da bits. Da Yakop rumpa tayaŋʼ Laban dumpa gan da nuniŋ gan fain.
37 Da Yakop irab gai baŋin rururuŋan fain imiŋʼ gai iruʼ da bits biŋaŋgan popla da almon da plen, da itsuwaʼ i gaŋan itaŋin taŋin gin da gai igi isap wasaʼ wasaʼ gin. 38 Da idamaŋʼ uts da piaŋʼ numa mpui gin i Laban nuniŋ da dumpa gan bada i numa mpui da raraban. Yakop isruʼgin i gubuʼ nuniŋ da dumpa bada i numa mpui da arapuʼ buŋʼ ayab i rinan. 39 Ibinigi da gubuʼ arapuʼ yaba i rinan uts da gai baŋin igi da buŋʼ apiŋʼ narun rinin puatpuatagin da umpuar tariŋʼan. 40 Yakop ibibi i apu naru faʼ rinin ruga rugan ifa munti utup utup da apu santan yaba i ruan maran ifan da apu naru faʼ marabusuŋ da umpuar tariŋʼan igi. Araŋan inaŋ ibinigi da ruŋgan isu wain i gan dumpa gan da nuniŋ gan, da wampruʼ ifan da Laban gan u. 41 Da gubuʼ dumpa da nuniŋ riniurun naŋa i yaba i ruan da Yakop irim gai baŋin uts sib in i mpui numan igi. Da itsaŋan gai igi da iyab i ruan. 42 Da gubuʼ dumpa da nuniŋ awan maʼan naŋa i yaba i ruan da Yakop warim gai igi u. Ibinigi da dumpa da nuniŋ awan maʼan ifan da Laban, da riniurun ibafa da Yakop. 43 Yakop sanaban naŋa bidanigi da araŋa isu garam nam bunump tsiraʼ i dumpa da nuniŋ ampibiŋan impruʼ da garam da sagat gum, kamir da doŋki.
*30:14: nam nidzun...i waŋundan: Nam nidzun igi wamiŋʼ ani u. Intap da yafan idzar imiŋʼ intap aŋu, da ikap maraburuab brumiŋʼ da nidzun dzuŋudzuaŋ. Ribigi muaruts nam igi sagat yami gada i nidzun da buŋʼ aturu i rima narun.